< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

94/08/26

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: استدلال شارح موقف برقارد بودن خداوندتعالي
بحث درموجب بودن يا موجب نبودن خداوند تعالي داريم، فلاسفه معتقد اند كه خداوند تعالي موجب بمعناي دائم الفعل است ولي متكلم اصرار دارند كه خداوند تعالي موجب نيست بلكه قادراست به اين معنا كه مدتي خلق نكرده است وبعد شروع كرده به خلق عالم. شارح مقاصد استدلال مي كند بر قادر بودن خداوند تعالي به اين معنا وموجب بودن آنرا نفي مي كند.
شارح مقاصد: حق تعالي قديم است وعالم حادث واگر خداوند تعالي موجب باشد لازم مي آيد تخلف معلول از علت وتخلف معلول از علت جايز نيست پس خداوند تعالي موجب نيست.
نكته: استدلال فوق درصورتي تمام است كه اثبات كنيم بين خداي قديم وعالم حادث واسطه وجود ندارد، بلكه عالم حادث مستند به اراده ي حادث است به اين صورت كه حق تعالي در ازل بوده اراده نكرده بعداً اراده كرده وعالم را بوجود آورده است ولذا عالم حادث است وخداي قديم قادر است نه موجب. اما چنانچه واسطه باشد بين خداوند قديم وعالم حادث مي شود خداوند تعالي موجب باشد وعالم حادث بدون اينكه تخلف معلول از علت لازم بيايد، به اين نحو كه خداوند تعالي در ازل آن واسطه را بوجود آورده وواسطه موجود ديگري را بوجود آورده وآن موجود سوم موجود چهارم را بوجود آورده وهكذا تا اينكه برسد به موجود اخير كه عالم حادث را بوجود آورده ويا اينكه همان موجودي كه بدون واسط از خداوند تعالي بوجود آمده است بدليل اختياري كه دارد درلايزال اراده كرده وعالم حادث را بوجود آورده است. توجه داريم كه با وجود واسطه مي شود خداوند تعالي موجب باشد وعالم حادث بدون اينكه تخلف معلول از علت لازم بيايد. پس براي اينكه استدلال فوق تمام باشد بايد ثابت كنيم واسطه وجود ندارد.
نفي واسطه با يكي از دوبيان علي سبيل منع خلو:
واسطه را مي شود با يكي از دوبيان ذيل علي سبيل منع خلو نفي كنيم:
بيان اول: 1. بنظر اشاعره كه تفتازاني هم يكي از آنها است صفات ذاتي خداوند زائد برذات او وقديم است پس خداوند تعالي وتمام صفات ذاتي او قديم است، 2. از طرفي عالم به جميع اجزاي آن كه شامل تمام ماسوي الله باشد حادث است، چنانكه متكلمين مي گويند. باتوجه به اين دومقدمه بين خداوند تعالي وعالم حادث هيچ واسطه ي وجود ندارد ولذا خداوند تعالي كه قديم است در ازل اراده نكرده بلكه در لايزال اراده كرده است وعالم را با اراده ي حادث بوجود آورده است. واراده از صفات فعل است.
بيان دوم: اگر واسطه وجود داشته باشد بين خداوند قديم وعالم حادث اين واسطه به يكي از دوصورت است يا خداوند تعالي موجودي را درقديم بوجود آورده وآن موجود موجود سوم وهكذا موجود سوم موجود چهارم را وهكذا ودر ميان اين موجودات موجودي مختاري وجود دارد واز آنجاي كه اين موجود مختاراست در لايزال اراده كرده وعالم حادث را بوجود آوده است. ويا به اين نحو كه درهمان ازل حركت سرمدي را بوجود آورده واين حركت به مرور زمان شرايط وجود عالم را بوجود آورده است ولذا عالم درلايزال خلق شده است بدون اينكه تخلف معلول از علت لازم بيايد. اما وجود واسطه به هريك از دوصورت باطل است؛ چرا كه صورت اول موجب تسلسل وچنانكه درجايش اثبات شده تسلسل چه تعاقبي باشد وچه ترتبي باطل است. وحركت به هرنحو كه باشد هم جزء عالم است پس حركت ازلي هم باطل است.
متن: قال شارح المقاصد: «والأصل[:قاعده] المعوّل في باب إثبات قادريّة الباري تعالى أنّه صانع قديم له صنع حادث، وصدور الحادث عن القديم إنّما يتصوّر بطريق القدرة دون الايجاب و إلّا يلزم تخلّف المعلول عن تمام علّته[اضافه ي صفت به موصوف]، حيث وجدت في الأزل العلّة دون المعلول ولا يتمّ هذا[:اينكه صانع قديم معلول حادث را بوجود آورد وتخلف معلول ازعلت لازم نيايد] إلّا بعد إثبات أنّ شيئاً من الحوادث يستند إلى الباري تعالى بلا واسطة، وذلك[:اينكه حوادث مستند است به حق تعالي بدون واسطه يه يكي از دوطريق است][الف]بأن يبيّن أنّه قديم بذاته و صفاته. و أنّ العالم حادث بجميع اجزائه على ما قرّره المتكلّمون. [ب]أو يبيّن امتناع [1]أن يكون موجباً و يكون في سلسلة معلولاته قديم مختار يستند إليه الحوادث و هذا[:نفي واسطه] ممّا وافقنا عليه الخصم، [2]أو يكون حركة سرمديّة يكون جزئيّاتها[حركت سرمديه] الحادثة شروطاً و معدّات في حدوث الحوادث على ما زعمت الفلاسفة.
وقد تبيّن في بحث «إبطال التسلسل» بيان حدوث الحوادث و استحالة ما لا نهاية لها مجتمعة كانت أو متعاقبة. و في بحث «حدوث العالم» بيان استحالة أزليّة الحركة. انتهى».


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo