درس شوارق - استاد حشمت پور

موضوع : صدا انعكاس صوت است

صدا انعكاس صوت است وقتي كه صوت به طرف كوه مي رود شنيده مي شود وقت كه به كوه برخورد كند و برگردد بار ديگر شنيده مي شود به اين صوت برگشت انعكاس صوت واصطلاحا صدا گفته مي شود.

چگونگي بوجود آمدن صدا : وقت كه موج كه حادث شود و حركت كند هوايي واسط فشرده مي شود وبا خوردن به كوه، هواي فشرده شده پخش مي شود و هواي متموج را پس مي زند، اين هوا منعطف مي شود يعني مي پيچد و برمي گردد وسامع مي شنود.

سوال: آيا َهمان موج كه مولد صوت است برمي گردد توليد صوت مي كند يا اينكه موج ديگر مولد است ؟

جواب: اينكه صدا چگونه توليد مي شود سه احتمال است، يكي اينكه همان موج كه صوت را ايجاد كرد برگردد صدا را هم توليد كند، ديگر اينكه هواي فشرده اي كه بين كوه وبين قرع قلع واسطه است با برخورد به كوه بر گردد به گوش سامع برسد وصدا را بوجود بياورد وسوم آنكه وقت هواي فشرده شده به كوه مي خورد موج ديگري ايجاد كند كه اين موج هنگام رسيدن به گوش سامع شنيده شود وصدا بوجود بيايد.

از سه احتمال بالا احتمال اول حق ومطابق با واقع است؛ چرا كه هواي متموج وقت كه به گوش سامع مي رسد وصدا را بوجود مي آورد همان شكل را دارد كه صوت داشت يعني همان چيزي را كه هنگام ايجاد صوت شنيديم هنگام باز گشت صوت هم مي شنويم، منتها گاهي كمي بلند تر، درحاليكه اگر بگوييم هواي متوسط فشرده برگردد، اين هوا يا بگوش نمي رسد وقت كه به مانع مثلا كوه خورد پخش مي شود ويا اگر بگوش برسد به آن آسيب مي زند؛ چرا كه با فشار به كوه مي خورد و با فشرده گي ونيروي زياد بر مي گردد كه گوش تحمل آنرا ندارد. هواي متموج جديد هم نمي تواند صوت را بجود بياورد؛ چرا كه شكل صوت را كه هنگام توليد شنيده شد نمي تواند داشته باشد.

خلاصه: صدا بازگشت موج اول است نه بازگشت موج ديگر.

صدا داشتن صوت : همه اي صوت ها صدا دارد البته به شرطي كه برخورد داشته باشد برخورد شديد و الا همه ي صوت ها بنحوي برخورد دارد، اگر صوت در جاي هموار مثلا دشت بوجود بيايد، هواي متموج كه صوت را بوجود آورده است دايره گوچك وضخيم دارد ووقت كه به هواي ديگر بخورد دايره اي برزگ تر ونازك تر را بوجود مي آيد واين دواير پشت سرهم بزرگ ونازك تر مي شود وچون به مانع برنمي خورد بر نمي گردد ولذا صدا شنيده نمي شود، اما اگر به مانع قوي مثل كوه يا ديوار برخورد كند بر مي گردد وشنيده مي شود. پس تموج هواي كه در دشت بوجود مي آيد پخش مي شود وبرنمي گردد ولي تموج كه در فضاي نسبتا بسته بوجود بيايد به مانع برخور مي كند وبر مي گردد وصداي توليد مي شود، چنانكه نور خورشيد كه به ديوار مي خورد منعكس مي شود ولي انعكاس شديد نيست ولي وقت كه آب يا جسم صيقلي ديگر مي رسد انعكاس شديد دارد وما مي بينيم.

سوال : باتوجه به بيان با لا اگر صوت به مانع برخورد نمايد صدا شنيده مي شود، درحاليكه گاهي درفضاي بسته صوت توليد مي شود ولي صداي شنيده نمي شود، مثلا در اتاق كوچك تموج هواي كه صوت را بوجود آورده به ديوار برخورد مي كند، اما صداي توليد نمي كند، يعني منعكس نمي شود كه صدا بوجود بيايد. آيا درچنين موارد صدا وجود ندارد؟

جواب : اينكه در بعض جاها مانع است و صوت هم به آن برخورد مي كند ولي صدا شنيده نمي شود، بخاطر اين است كه فاصله اي توليد صوت ومانع با سامع كم است، به همين جهت با اينكه صدا وجود دارد ولي سامع آنرا نمي شود بلكه همان صوت را بلندتر مي شود، بعبارت ديگر وقت كه صوت بوجود مي آيد هواي متموج در همان زمان به ديوار مثلا برخورد مي كند وبا صوت مخلوط مي شود، و صوت بلندتر شنيده مي شود.

تكرار صدا : درجاي كه معنكس كننده صوت سخت و صاف باشد انعكاس تكرار مي شود و لذا يك صوت چند تا انعكاس دارد وصدا پشت سرهم شنيده مي شود؛ مثل اتاق كه فرش ندارد ويا حمام در چنين جاهاي هواي متموج كه صورت را بوجود آورده است به موانع متعدد برخورد مي كند واز چند جهت منعكس مي شود، ويا پشت سرهم هواي متموج به مانع سخت وصيقلي برخور مي كند وچند صدا شنيده مي شود .

توجه داريم كه وقت اتاق فرش داشته باشد صدا انعكاس زياد ندارد بخاطر كه همواي متموج كه به فرش مي رسد در همان جا پخش مي شود يا در منافذ آن نفوذ مي كند وبر نمي گردد ولذا صدا تكرار نمي شود، اما وقت كه اتاق فرش نداشته باشد تموج هوا به سطح هاي مختلف برخورد مي كند وصدا تكرار مي شود.

متن : ثم قال و قد بقى علينا ان ننظر ( فكر كنيم ) هل الصداء هو صوت يحدث بتموج الهواء الّذي هو المتموج الثانى او هو لازم لتموج الهواء الاوّل المنعطف ( برگشته بعد از پيچيدن ) النابى ( ارتفاع يافته ) بنوا ؟ فيشبه ( بنظر مي رسد ) ان يكون هو تموج الهواء المنعطف النابى ( برگشته اي بلند ) و لذلك ( چون صدا گرفته شده از همان موج اول است ) يكون على صفته و هيئته و ان لا يكون القرع الكائن من هذا الهواء ( هواي متموج اول ) يولد صوتا من تموج هوائنا بى يعتد به فان قرع مثل هذا الهواء قرع ليس بالشديد و لو كان شديدا بحيث يحدث صوتا لاضر بالسمع.

و يشبه ان يكون لكلّ صوت صداء و لكن لا يسمع كما ان لكل ضوء عكسا ( انعكاس دارد ).

و يشبه ان يكون السبب فى ان لا يسمع الصداء فى البيوت و المنازل فى اكثر الامر ( دربشتر موارد )، ان المسافة اذا كانت قريبة من المصوّت و من عاكس الصّوت لم يسمعا فى زمانين متباينين بل يسمعا معا كما يسمع صوت القرع معه و ان كان ( صوت ) بعده ( قرع ) بالحقيقة و اما اذا كان العاكس بعيدا فرق الزمان بين الصّوتين تفريقا محسوسا، و ان كان ( عاكس ) صلبا املس ( صاف ) فهو ( صوت ) لتواتر الانعكاس منه ( عاكس ) بسبب قوّة البنوّ يبقى زمانا كثيرا كما فى الحمامات‌.