درس شوارق - استاد حشمت پور

موضوع : دو مطلب در باب صوت

1. مقام اوّل : آيا صوت در خارج از حس موجود است يا خير با قرع وقلع وتموج هوا در سامعه وحس ما صوت توليد مي شود بعبارت ديگر حس ما صوت را مي سازد، چنانكه در باره اي لون برخي عقيده داشتند كه با تابش نور بر اجسام، لون درباصره اي ما مي آيد.

2. مقام دوم : چنانچه برفرض صوت در خاج توليد شود، آيا درخارج از گوش ما توليد مي شود ويا در خارج از حاسه اي ما ودر داخل گوش ما ؟

سوال : اگر تموج هوا صوت نيست، چگونه از آن درخارج از گوش ما ويا در درخارج از حاسه اي ما صوت توليد مي شود؟

جواب : لازم نيست موثر از سنخ خود اثر باشد، مثلا نور خورشيد سياه نيست ولي چنانچه مستمر به اجسام برسد آنرا سياه مي كند.

بيان مقام اول : اينكه صوت در خارج از حاسه اي وجود دارد ويا از رسيدن تموج هوا به حاسه اي ما فقط در حاسه بوجود مي آيد اختلافي است. وبراي ما ( احتمال اول ) يا سخت است حكم به اينكه كدام يك از دو شق حق است. ( احتمال دوم ) ويا سخت است حكم به اينكه كه صوت در خارج وجود ندارد، فقط در حس ما بوجود مي آيد؛ چرا كه هرچند در باب لون گفتيم در خارج وجود ندارد، بلكه اشيا بالقوه ملون اند ووقت كه نور به آن برسد چشم ما ملون مي بيند، نه اينكه در خارج وجود داشته باشد، ولي در اين جا نمي توانيم چنين حكم كنيم كه در خارج صوت وجود ندارد بلكه فقط در حاسه اي ما بوجود مي آيد؛ زيرا كه درباب لون كيفيتي در خارج نداريم كه بگوييم لون است ولي در باب صوت تموج هوا در خارج وجود دارد وتموج صوت را مي سازد. پس در اين جا بالمره نمي توانيم حكم كنيم كه در خارج وجود ندارد، ما نحن فيه مثل عسل است كه كيفيتي در آن وجود دارد واين كيفيت وقت كه به حاسه اي ما برسد ما شيرني را احساس مي كنيم. پس هم در صوت وهم در عسل در خارج كيفيتي است كه وقت به سامعه اي ما و به ذائقه اي ما مي رسد صوت وشيريني احساس مي شود.

سوال : آيا مي توانيم بگوييم وقت كه شيريني در حاسه اي ما بوجود مي آيد چيزي در خارج وجود ندارد ؟

جواب : روشن است كه نمي توانيم چنين بگوييم چرا كه در خارج كيفيتي است كه وقت به حاسه اي ما مي رسد ما شيريني را احساس مي كنيم در باب صوت هم همين گونه است در خارج تموج داريم كه در خارج ويا در حاسه اي ما صوت را توليد مي كند.

متن : ثم انّ هاهنا ( درباب صوت ) مقامين آخرين ( غير از اينكه صوت مغاير است با قرع وقلع وبا تموج هوا ) :

احدهما : ان الصوت هل هو موجود فى الخارج اى الخارج الحسّ ( نه خارج از گوش ) قائم بالهواء ( عطف بر موجود ... با حذف عاطف/ خبر بعد از خبر )‌، أم لا بل هو امر يحدث فى الحسّ فقط؟ ( چنانكه برخي مي گفتند لون در خارج وجود ندارد )

قال الشيخ : « ومما يشكل من امر الصوت هل هو شي‌ء موجودٌ من خارج ( خارج از حس ) تابعٌ لوجود الحركة ( باحركت هوا وجود مي گيرد وبا حركت هوا حركت مي كند )، او انما يحدث من حيث هو صوت اذا تاثر السّمع به ( وجود حركت ، تموج هوا )‌ ؟ ( يعني من حيث تموج هوا ومن حيث وجود حركت به سامعه بستگي ندارد، ولي من حيث هو صوت به سامعه بستگي دارد )

فانّه لمعتقد (1) أن يعتقدان الصّوت لا وجود له من خارج ( كه اگر درخارج باشد از ناحيه خارج در حس ما مي آيد ) (2) وأنّه يحدث فى الحسّ من ملامسة ( ملامسة الحس ) الهواء المتموج، فهل ذلك الصّوت حادث بتموج الهواء الّذي فى الصّماخ او لنفس المماسة؟ و هذا امر يصعب الحكم فيه و ذلك ( اينكه نفي صوت كنيم درخارج بالمره )‌ لانّ نافى وجود الصوت من خارج لا يلزمه ما يلزم نافى الكيفيات الاخرى المحسوسة لان هذا ( كسي كه نفي كيفيت صوت مي كند ) له ( براي اين شخص است ) ان يثبت للمحسوس الصوتى ( مثل چكش كه بر ميخ مي كوبيم ) خاصّية معلومة هى تفعل الصوت و تلك الخاصية هى التموج فيكون نسبة التموج من ( به ) الصّوت نسبة الكيفيّة التى فى العسل الى ما يتأثر فى الحسّ لكن الامر يختلف هنا ( درصوت )، لانه ليس يجب ان يكون كلّ ما يؤثر اثرا فى نفسه مثل ذلك الاثر ( خبريكون )، ( حال كه نفي صوت با نفي كيفيات ديگر در خارج تفاوت دارد ) فيجب ان يتعرّف حقيقة الحال فى هذا.