درس شوارق - استاد حشمت پور

سؤال (1) : گفته شد كه اگر كلي را به شخص تبديل كنيم بايد معناي را به آن اضافه نماييم تا آن كلي شخص شود، آيا نفس كلي داريم كه به آن معناي را اضافه نماييم تا تبديل به شخص شود؟

جواب : طبق نظر فيلسوف نوع داريم كه درضمن افراد موجود است، بعبارت ديگر كلي نوعي داريم كه با اضافه شدن قيود ومشخصات شخص مي شود، اين كلي لابشرط است كه درخارج همواره باشرط وقيد است؛ يعني درضمن افراد موجود است وما مي توانيم اين قيد وشرط را ناديده بگيريم. پس فلسفه كلي را مي پذيرد وضميمه نمودن را هم قبول دارد، امّا نه به اين معنا كه كلي در خارج داشته باشيم وبه آن شرط وقيد اضافه نماييم بلكه اين كلي از ابتدا با شرط وقيود است وما مي توانيم اين قيود را ناديده بگيريم.

سؤال (2) : افعال نطقيه وانفعالات نطقيه چه هستند آيا همان عقل عملي وعقل نظري اند؟

جواب : افعال نطقيه حاصل عقل عملي است وانفعال نطقيه حاصل عقل نظري است، نه اينكه همان عقل عملي وعقل نظري باشند.

نكته : ما يك عقل داريم كه بگفته ابن سينا درمقالهء الهيات شفا دو وجه وچهره دارد، يك چهره به سمت بالا واز معلم عقلي وعقل فعّال صور عقليه را مي گيرد يعني انفعالات نطقي دارد وچهره اي ديگر به سمت بدن، وچون اين دو وجه دوچهره اي يك عقل اند آنچه كه از بالا افاضه مي شود عقل طبق همان بدن را سوق مي دهد به سوي صدق وباز مي دارد از كذب، بعبارت دقيق تر دستورات كلي مي دهد ويا اراده كلي مي كند كه مثلا صادق باشم، حال قواي مادون يا همراهي مي كنند ويا همراهي نمي كنند، اگر همراهي نكنند درصورت كه عقل حكومت داشته باشد قواي مادون را ملامت مي كند و چنانچه حكومت نداشته باشد به كار آنها رضايت مي دهد.

ان قلت : گفته شده كه فعل قوي تر از انفعال است، عقل نظري كه بالاتر از عقل عملي است چگونه انفعال دارد وعقل عملي فعل.

قلت : انفعال عقل نظري از مبادي عاليه است بهمين خاطر بالاتر از فعل عقل عملي است، بعبارت ديگر انفعال درصورت پايين تر از فعل است كه مربوط به يگ چيز باشد،‌ امّا انفعال عقل نظري از مبادي عاليه است وفعل عقل عملي نسبت به بدن است.

سؤال (3) : تفاوت هيئت، قوه وعرض درچيست ؟

جواب : در اين جا چون با او آمده مي تواند اختلاف درتعبير باشد ومي تواند هم مغاير باشد؛ قوه مبدأ است مبدأ فعل وتأثير ومبدأ انفعا وتأثر، فرق عرض وهيئت هم اين است كه دربعض اطلاقات عرض عام است وهيئت بمعناي نسبت است وخاص ولي در بعض اطلاقات ديگر هيئت عام است هم بر جوهر اطلاق مي شود وهم بر عرض.