درس شوارق - استاد حشمت پور

ان قلت : لازم نيست كه اگر صورت معقوله مجرد باشد محل آن هم مجرد باشد، بعبارت ديگر اولاً، از عدم انقسام چيزي نمي توانيم پي ببريم كه آن چيز مجرد است؛ چنانچه نقطه منقسم نمي شود ولي درعين حال مادي است، صورت نوعيه قسمت نمي شود ومادي هم است، هيولي وكيف منقسم نمي شود ومادي هم است، وثانياً حال ومحل استلزام درتجرد ومادي بودن ندارد؛ مثلا نقطه عارض برخط مي شود، خط منقسم مي شود ولي نقطه قابل قسمت نيست، چه اشكال دارد بگوييم صورت معقوله كه مجرد است قسمت نمي شود ولي محل آن كه نفس است قسمت مي شود ومادي است.

قلت : اولاً، نمي شود چيزي قسمت نشود ولي عين حال مادي باشد؛ چرا كه مادي عبارت است از حال درماده، با توجه به اين تعريف موارد مذكور هيچ كدام مادي نيست، هيولي وماده مادي نيست بلكه مجرد است، والاّ لازم مي آيد تسلسل؛ چرا كه بايد آن ماده وهيولاي درماده وهيولاي ديگر باشد وهكذا. پس ماده وهيولي مجرد است، امّا مجرد دوقسم است؛ مجرد كه قائم به نفس نيست، ومجرد كه نوري و قائم به نفس است، چنين مجردي است كه تعقل دارد، امّا مجردي كه قائم به ذات نيست تعقل ندارد، چنانچه صورت معقوله مجرد است ولي تعقل ندارد.

صورت نوعيه هم وقتي است نمي شود كه بدون حلول باشد ودراين صورت مجرد است، امّا گرحلول نمايد چه صورت نوعيه انسانيه باشد چه صورت نوعيه سنگ مادي است وباتقسيم محل تقسيم مي شود، وقت كه بدن انسان را تقسيم نماييم صورت نوعيه انسانيه از بين مي رود، آنچه كه از بين نمي رود نفس انساني است. سنگ را هم وقت قسمت نماييم صورت نوعيه آن كه ميل به سنگيني اثر آن است از بين مي رود سنگ سبك مي شود. پس صورت نوعيه هم درصورت كه حلول درماده نمايد تقسيم مي شود ووقت كه حلول ننمايد مجرد است ولذا تقسيم نمي شود.

اينكه كيف تقسيم نشود جاي بحث دارد، كيف هم اگر مادي باشد با تقسيم محل تقسيم مي شود بله كيف نفساني مثل صورت عقليه چون مجرد است تقسيم نمي شود.

نقطه اگر عدمي باشد جاي بحث ندارد اگر وجودي باشد حال نيست، آنچه كه حلول نموده محل است كه تقسيم مي شود، خط چون طولاً درماده حلول دارد تقسيم طولي مي شود.

ثانياً، حال ومحل درمجرد ومادي بودن استلزام دارد، ولي نقطه وخط حال ومحل نيست بلكه نقطه طرف خط است، بعبارت ديگر بحث ما درعارض ومعروضي است كه حال ومحل باشد، چنين عارض ومعروضي استلزام درقسمت وعدم قسمت دارد ونقطه وخط هرچند عارض ومعروض اند ولي حال ومحل نيست. لذا قياس مانحن فيه با نقطه قياس مع الفارق است.