درس شوارق - استاد حشمت پور

بحث دراين داشتيم كه نفس مغاير است با مزاج، بابدن وبا صورت جسميه، مي توانيم از بدن تعبير نماييم به جسميت خاصه و از صورت جسميه تعبير نماييم به جسميت عامه. پس نفس مغاير است با سه چيز؛ يكي مزاج، ديگري جسميت خاصه وسومي جسميت عامه. بحث اوّل كه نفس غير از مزاج است با سه دليل به پايان رسيد. در اين قسمت به بحث دوّم مي پردازيم.

مغايرت نفس با جسميت خاصه به اين دليل است كه ما از نفس خود بطور كامل غافل نمي شويم حتي اگر مست يا درحال خواب باشيم توجه نازل داريم، ولي از بدن خود بطور كامل غافل مي شويم، ومغفول عنه غير از غيرمغفول عنه است. پس نفس با بدن مغاير است.

كبراي دليل، كه مغفول غير از غير مغفول باشد، روشن است، صغراي دليل هم از كلمات ابن سينا استفاده مي شود، كه بدن مي تواند بطور كامل مغفول باشد ولي نفس نمي تواند كاملاً‌ مغفول باشد.

بيان ابن سينا درباره نفس كه به هواي طلق معروف است، درشفا آمده وخواجه دراشارات همان بيان را مي آورد، به اين نحو كه اگر انسان صحيح العقل وصحيح الهيئت آفريده شود؛ يعني نقص بدني نداشته باشد كه مجبور باشد به بدن توجه نمايد، ودرهواي طلق وآزاد از حرارت وبرودت قرار بگيرد، نه هواي مقيد به حرارت، برودت وچيز هاي ديگر تا تماس هوا توجه او را جلب نمايد و با چيز ديگر حتي اجزاي بدن خودش تماس نداشته باشد، به اين صورت كه اجزا به صورت طبيعي از هم باز باشد، دراين صورت انسان به بدن خود توجه ندارد، درحاليكه به نفس خود توجه دارد، هرچند اين توجه ممكن است تفصيلي نباشد كه مثل وصورت از نفس در نزد انسان حاضر شود، بلكه اجمالي باشد. ( اين بيان تنبيهي است براي مغايرت نفس وبدن؛ چرا كه وجود مغايرت امرتجربي وبديهي است )

ابن سينا نظير همين بيان را دراثبات نفس هم دارد، بعبارت ديگر از اين بيان هم مي شود مغايرت نفس وبدن را استفاده نماييم وهم اثبات نفس را، وشيخ هم هر دو مطلب را از اين بيان استفاده مي كند؛ ايشان ابتداءً به اثبات نفس پرداخته ودرآخر به مغايرت نفس با بدن هم اشاره نمود است.