درس شوارق - استاد حشمت پور

تقريردوّم دليل سوّم : بدن ما داراي مزاج طبيعي است، امّا گاهي با عوامل خارجي اين مزاج طبيعي از بين مي رود ومزاج جديد جانشين آن مي شود؛ مثلاً حرارت شديد بر بدن ما عارض مي شود ومزاج طبيعي بدن ما كه حرارت 37 درجه دارد به حرارت 70 درجه مي رسد. پس كيفيت اوليه از بين مي رود وكيفيت ثانويه جانشين آن مي شود، ويا برودت مزاج ما به برودت جديد تبديل مي شود، امّا نفس ما تغيير نمي كند، وآنچه كه تغيير مي كند غير از چيزي است كه تغيير نمي كند. پس مزاج غير از نفس است.

اينكه مزاج قبلي ازبين مي رود ومزاج جديد جانشين آن مي شود با توجه به تجربيات كه داريم روشن است، اگر دست مان را درآب دغ قرار دهيم حرارت اوليه دست ما از بين مي رود وحرارت شديد تر جانشينش مي شود. پس مزاج دست ما تغييرمي كند، امّا اينكه نفس باطل نمي شود بخاطر اينكه نفس قبلاً حس مي كرد حالا هم كيفيت مضاده را حس مي كند. پس نفس تغيير نمي كند.

ان قلت : آنچه كه ادراك كيفيت مضاده مي كند نفس نيست، بلكه خود مزاج است كه كيفيت مضاده را ادراك مي كند.

قلت : مزاج قبلي ادراك مي كند يا مزاج جديد؟ اگر مزاج قبلي ادراك كند كه باقي نيست تا ادراك نمايد، اگر مزاج جديد ادراك نمايد، مزاج جديد مشابه است با حرارت غريبه وبرودت غريبه، وحاسه چيز شبيه خود را نمي تواند حس ودرك نمايد؛ بعبارت ديگر ادراك انفعال است وانفعال از مشابه ممكن نيست. ادراك مشابه ممكن نيست، به بيان دقيق تر ادراك حسي انفعال حاسه است وانفعال حسه از مشابه ممكن نيست. پس ادراك حسي از مشابه ممكن نست.

تقرير سوّم دليل سوّم ( خلاصه تقرير دوم بنحوي كه مي توان آنرا دليل مستقل بحساب آورد ) :

درتقرير دوّم گفته شد كه مزاج اصلي باطل مي شود ونفس باطل نمي شود. پس مزاج غير از نفس است. مي توانيم بگوييم كه اگر مزاج نفس باشد لازم مي آيد كه ما قوه لامسه نداشته باشيم وبه تعبير ديگر ادراك لمسي نداشته باشيم، درحاليكه ما ادراك لمسي داريم پس نفس ما با مزاج فرق دارد.

دراين قياس بطلان تالي روشن است، آنچه كه مهم است اثبات شود ملازمه بين مقدم وتالي است، كه با بيان ذيل اثبات مي شود :

مزاج عبارت است از كيفيت متوسط بين حرارت وبرودت، وبين يبوست ورطوبت، وحرارت، برودت، يبوست ورطوبت از كيفيات ملموسه اند پس مزاج از كيفيات ملموسه است، حال آنچه كه عارض مي شود يا شبيه مزاج است ويا شبيه مزاج نيست، اگر شبيه مزاج باشد مزاج نمي تواند آنرا درك نمايد؛ چرا كه ادراك انفعال است وانفعال از شبيه ممكن نيست، واگر شبيه مزاج نيست بلكه كيفيت مضاده است با عروض آن مزاج از بين مي رود ولذا نمي نمي تواند مدرك كيفيت مضاده باشد.

توجه دايم كه دراين بيان احساس لمسي را باطل مي كرد دراين بيان اصل حس لامسه را باطل مي كند.