/احکام جعاله /کتاب الجعالة

موضوع: کتاب الجعالة/احکام جعاله /

حکم هشتم ← مشارکت غیر عامل تعیین شده در جعاله‌ی خاص موجب می‌شود که به همان نسبت عامل معیّن مستحق جُعل نباشد.

اساسا یک جعاله به چند صورت قابل انعقاد است:

جعاله عام باشد[1] :

چنانچه متعلّق جعاله عمل تکرار شونده باشد (مانند اینکه شخصی بگوید هرکس تمام قرآن را حفظ کند...) — در این صورت هرکس که متعلّق جعاله را اتیان نماید، مستحق تمام جُعل خواهد بود.

چنانچه متعلّق جعاله عمل تکرار شونده نباشد (مانند اینکه شخصی بگوید هرکس لباس مرا بدوزد...):

اگر چند نفر به تنهایی متعلّق جعاله را اتیان نماید — در این صورت فقط اولین کسی که متعلّق جعاله را اتیان نموده مستحق تمام جُعل خواهد بود.

اگر چند نفر با مشارکت هم متعلّق جعاله را اتیان نمایند — همه‌ی آن‌ها به میزان عملشان مستحق حصّه‌ای از جُعل خواهند بود. [2]

جعاله خاص باشد[3] :

چنانچه عامل تعیین شده برای جاعل موضوعیت نداشته باشد:

اگر عامل معیّن به تنهایی متعلّق جعاله را اتیان نماید — مستحق تمام جُعل خواهد بود.

اگر عامل معیّن با مشارکت دیگری متعلّق جعاله را اتیان نماید — هرکدام به نسبت عملشان مستحق حصّه‌ای از جُعل خواهند بود.

چنانچه عامل تعیین شده برای جاعل موضوعیت داشته باشد:

اگر عامل معیّن به تنهایی متعلّق جعاله را اتیان نماید — مستحق تمام جُعل خواهد بود.

اگر عامل معیّن با مشارکت دیگری متعلّق جعاله را اتیان نماید:

در صورتی که جعاله مشروط به مباشرت عامل تعیین شده باشد:

چنانچه جعاله بسان عام مجموعی باشد — عامل معیّن نه تنها مستحق هیچ مقدار از جُعل نخواهد بود، بلکه اگر جاعل از اقدام او متضرّر شده باشد، موظف به جبران خسارت هم می‌باشد.

چنانچه جعاله بسان عام انحلالی باشد — عامل معیّن به نسبت عملش مستحق حصّه‌ای از جُعل خواهد بود، اما شخص مشارک نصیبی از جُعل ندارد.

در صورتی که جعاله مشروط به مباشرت عامل تعیین شده نباشد:

چنانچه شخص مشارک مملوک، اجیر، وکیل، نائب یا مأذون عامل معیّن باشد — عامل معیّن مستحق تمام جُعل خواهد بود، زیرا تمام عمل مستند به اوست.

چنانچه شخص مشارک اجنبی از عامل معیّن باشد — عامل معیّن به نسبت عملش مستحق حصّه‌ای از جُعل خواهد بود (تمام عمل مستند به او نیست)، اما شخص مشارک نصیبی از جُعل ندارد و در حکم متبرّع است. [4]

حکم نهم ← تعدّد انعقاد جعاله بر متعلّق واحد گاهی به معنای عدول و گاهی به معنای انضمام است.

اگر جاعل واحدی برای تحقق فعل واحد چند جعاله منعقد نماید، حکم آن به تفصیل ذیل است[5] :

چنانچه جاعل غافل از جعاله‌ی نخست خود باشد — بعید نیست که عامل مستحق جُعل ارزشمندتر باشد و یا جاعل باید با عامل مصالحه نماید.

چنانچه جاعل ملتفت به جعاله‌ی نخست خود باشد:

در صورتی که جعاله‌ی دوم ظهور در عدول جاعل داشته باشد — عامل مستحق جُعل جعاله‌ی لاحق خواهد بود.

در صورتی که جعاله‌ی دوم ظهور در انضمام دو جُعل داشته باشد — عامل مستحق هر دو جُعل خواهد بود. [6]