موضوع: كتاب الحج/شرائط وجوب حجة الإسلام /بررسی انجام حجّ نیابتی به جهت حجّ مستقر شده بر ذمّه مستطیع

متن:

وَ اِنْ ماتَ فَيَجِبُ اَنْ يُقْضَي عَنْهُ اِنْ كَانَتْ لَهُ تَرَكَهٌ وَ يَصِحُّ التَّبَرُّعُ عَنْهُ.

ترجمه:

(و اگر فوت کند پس واجب است که حجّ به جا آورده شود به نیابت از وی، چنانچه مالی از او باقی باشد و در صورتی که تبرّعاً(بدون دریافت وجه) به نیابت از وی حجّ به جا آورده شود، صحیح است).

شرح:

قبلاً بحث شد کسی که حجّ بر وی مستقر گردیده، اما اهمال ورزیده و حجّ به جا نیاورده است، حجّ بر ذمّه وی خواهد بود، حتی در فرضی که استطاعت از وی زائل شود، بایستی حجّ به جا آورد هرچند مُتَسَکِّعاً و با سختی واقع گردد و در صورتی که انجام حجّ برای وی اساساً ممکن نبوده یا حرجی باشد، همچنان تا آخر عمر، ذمّه اش مشغول است.

اکنون در ادامه گوئیم، چنانچه موت او فرا رسد، پس واجب است که از مال به جا مانده از وی به نیابتش، حجّ به جا آورده شود.

نصوص دالّ بر اشتغال ذمّه وی و وجوب به جا آوردن حجّ از ماتَرَکَش به نیابت از وی، در صورتی که مالی از او به جا مانده باشد:

1- صحیحه ابی الصَّبّاح کِنانی که ذکر گردید.

صحیحه معاویة بن عمّار:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الطُّوسِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَي وَ لِلَّهِ عَلَي النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا قَالَ هَذِهِ لِمَنْ كَانَ عِنْدَهُ مَالٌ وَ صِحَّةٌ وَ إِنْ كَانَ سَوَّفَهُ لِلتِّجَارَةِ فَلَا يَسَعُهُ وَ إِنْ مَاتَ عَلَي ذَلِكَ فَقَدْ تَرَكَ شَرِيعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ إِذَا هُوَ يَجِدُ مَا يَحجّ بِهِ…[1]

ترجمه:

(معاویة بن عمّار از امام صادق(ع) نقل کرده، در مورد آیه شریفه«وَ لِلَّهِ عَلَي النَّاسِ حجّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا» که فرمود: این آیه راجع به کسی است که مال دارد و برخوردار از صحت بدن می‌باشد و اگر آن را به لحاظ تجارت، به تأخیر بیندازد، پس در سعه نخواهد بود و چنانچه بر این حال بمیرد، پس ترک نموده است حکمی از احکام اسلام را در صورتی که قبلاً یافته بود آنچه را که به وسیله آن حجّ به جا آورد).

صحیحه زید الشَّحّام:

وَ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع التَّاجِرُ يُسَوِّفُ الْحجّ قَالَ لَيْسَ لَهُ عُذْرٌ فَإِنْ مَاتَ فَقَدْ تَرَكَ شَرِيعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ[2] .

(زید الشَّحّام نقل کرده که به امام صادق(ع) گفتم: فلان تاجری، حجّ را به تاخیر می‌اندازد؟ فرمود: برای او عذری نیست، پس اگر بمیرد، حکمی از احکام اسلام را ترک نموده است).

صحیحه محمّد بن مسلم:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَمْ يَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ يُوصِ بِهَا أَيُقْضَي عَنْهُ؟ قَالَ نَعَمْ[3] .

ترجمه:

(محمّد بن مسلم نقل کرده که از امام باقر(ع) سوال کردم راجع به شخصی که فوت کرده و حَجَّة الاسلام بجا نیاورده است و وصیت نسبت به آن هم ننموده، آیا حجّ به نیابت از وی انجام شود؟ فرمود: آری).