< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

98/09/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: معنای حدیث لاضرر

 

مقـدمـه : بحث در معنای لاضرر بود. شیخ لاضرر را نفی حکم ضرر میدانست، آخوند آن را به معنای نفی موضوع میدانست و امام خمینی آن را حکم سلطانی میدانست.

 

شئون سه گانه پیامبر خدا صلی الله علیه و اله : امام خمینی میفرماید پیامبر اکرم سه شأن و مقام دارد. گاهی ایشان مبلغ احکام خداوند است، در این جا پیامبر اکرم مطلقاً چیزی را از خود نمیگوید. که این همان جنبه نبوت ایشان است.

گاهی پیامبر اکرم در مقام قضاء است و فصل خصومت میکند. ایشان در مقام بیان حکم الهی نیست، بلکه حکم خداوند را بر مصادیق تطبیق میدهد.

مقام دیگر هم اینست که پیامبر اکرم حاکم یا سیاستمدار جامعه است و خود ایشان دستور میدهد و این گونه نیست که دستور خداوند را بدهد. مثلا خداوند میفرماید به جمگ بروید اما این پیامبر اکرم است که میفرماید صبح حرکت کنید یا شب حرکت کنید یا ...

 

نظر امام خمینی در معنای مسئله : امام خمینی میفرماید معنایی که شیخ انصاری فرمود درست نیست و خلاف ظاهر و فصاحت کلام است که چیزی را حذف کنیم و فعل را به چیزی غیر از قائل خود نسبت دهیم. نظر آخوند را هم نمیپذیریم که کسی مسبب را اراده کرده و سبب را بیان کند. اراده کرده باشد بگوید آثار ضرر نیست و گفته باشد خود ضرر نیست. زیرا وقتی میگوید لاضرر و نفی حکم به لسان نفی موضوع نموده باشد. اشکال کلام مرحوم آخوند اینست که ما در شرع جایی نداریم که حکم شرعی روی ضرر رفته باشد. مثلا بگوید ضرر واجب است یا ضرر حرام است یا ضرر این حکم را دارد و بعد روایت بگوید لا ضرر. معمولا در شارع، ضرر از اطلاق احکام استفاده میشود. مثلا شارع بگوید همیشه وضو واجب است، این ضرر است. در اینجا ضرر نه از وضو و نه از وجوب استفاده نمیشود، بلکه از همیشه استفاده میشود.

اشکال اینست که آخوند فرموده ضرر نیست و مرادش هم اینست که سبب ضرر که حکم باشد وجود ندارد. اشکال امام خمینی هم اینست که هیچ جا در شرع، حکم روی ضرر نرفته است. بلکه احکام روی عناوین رفته است و اطلاق آن سبب ضرر است. ما باید روایت را حقیقی معنا کنیم. پیامبر در حقیقت میفرماید کسی در حکومت من نباید به دیگری ضرر بزند. سپس امام خمینی شاهدی هم میآورد که هر جا در منابع آمده است قَضا رسولُ الله، حَکَمَ رسولُ الله و اَمَرَ رسولُ الله آمده باشد نشان از حکومت داری حضرت است و این گونه عبارات فقط در مرد حضرت علی آمده است و جنبه سیاسی بودن شخصیت این بزرگواران را دارد و برای هیچ امام دیگری این عبارت نیامده است. در این روایت هم آمده است قضا رسول الله، پس این حکم سیاسی است و پیامبر میفرماید من در حکومت خود ضرر نمیبینم چون اجازه ضرر نمیدهم و خودم هم حکم ضرری نمیکنم. پس این دستور حقیقت میشود و معنایش هم سیاسی و حکم حکومتی است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo