< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

97/07/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حجیت خبر واحد

مقـدمـه: بحث ما حجیت خبر واحد خواهد بود. ابتدا باید دید این ترکیب به صورت الخبر الواحد است یا خبر الواحد است؟ یعنی آیا خبری است که آورندهاش واحد است یا خبری است که خودش وحدت دارد.

این بحث از قدیمی ترین مباحث اصول فقه است، علت آن هم این است که ما برای استنباط احکام خداوند متعال، به هیچ چیزی مانند خبر واحد مبتلی به نیستیم. زیرا آیات الاحکام بسیار کم است و همان آیات را نیز بایستی باید با توجه به روایات تفسیر نماییم. اجماع هم که خیلی کم است، مضاف بر این که اصل حجت بودن اجماع، محل تردید است. مسائلی هم که با عقل، کشف حکم میشود بسیار کم است. بنابراین مجبوریم که سراغ مباحث خبر واحد برویم.

 

شروع بحث: اولین مطلبی که بحث میشود اینست که آیا بحث خبر واحد جزء اصول فقه هست یا خیر؟ افرادی مانند امام خمینی یا آیت الله خوئی معتقدند اصول فقه موضوع نمیخواهد، بلکه هیچ علمی احتیاج به موضوع ندارد. طبق این نظر، چون اصول فقه موضوع ندارد، هر مسئلهای شد را در آن بحث مینماییم که یکی از آنها نیز خبر واحد است.

اما در ذهن شیخ انصاری این بوده است که موضوع اصول فقه، ادلهی اربعه است، یا ادلهی اربعه با وصف دلیلیت (طبق نظر میرزای قمی) یا ذات ادلهی اربعه (طبق نظر صاحب فصول)؛ طبق این تعریف خبر واحد دیگر جزو ادلهی اربعه نیست، بلکه خبر واحد، تنها حاکی از قول یا فعل یا تقریر معصوم است. ما وقتی از خبر واحد بحث میکنیم در مقام بحث از این هستیم که مثلاً قول معصوم با خبر واحد اثبات میشود یا خیر. بنابر همین مطلب، امام خمینی و آیت الله خوئی قائل به بی موضوع بودن علوم شده است.

لیکن پاسخی که به این بزرگواران میدهیم که اگر علم موضوع نخواهد حتی در مورد قیمت شلغم نیز باید بتوان در اصول فقه بحث نمود. مضاف بر این که اگر قائل باشیم علم، موضوع نمیخواهد، این دیگر ثابت نمیکند خبر واحد جزو علم اصول است و باید از آن بحث کرد، بلکه حداکثر چیزی که ثابت میکند اینست که در اصول فقه، میتوان از خبر واحد هم بحث نمود. در حالی که ما در مقام اثبات این هستیم که خبر واحد جزئی از علم اصول فقه است. ما باید بگوییم اصول فقه علمی است که یک مسئلهاش خبر واحد است و باید از اصول فقه بحث نماییم.

شیخ انصاری فرموده است بحث از خبر واحد، بحث از احوال سنت است و برگشتش به سنت است. از طرفی میدانیم سنت یکی از ادلهی اربعه و از موضوعات اصول فقه است.

آخوند در کفایه فرموده است مطالبی که شیخ فرموده است مشکلی را حل نمیکند زیرا این موارد بحث از ثبوت سنت است. یعنی سنت ثابت میشود یا نمیشود. بحث از ثبوت سنت، بحث از کان تامه است در حالی که باید بحث ما از کان ناقصه باشد. بعباره اخری بحث از این که آیا سنت با خبر واحد ثابت میشود یا خیر، بحث از احوال خبر است. (یکی از احوال خبر اینست که آیا سنت را ثابت میکند یا خیر، که این هم دیگر بحث از ادلهی اربعه نیست و ما باید از ادلهی اربعه بحث نماییم. یکی از ادلهی اربعه سنت است نه خبر واحد. و ما باید از احوال سنت بحث نماییم، نه احوال خبر واحد.)

افرادی مانند آیت الله بروجردی فرموده است موضوع علم اصول فقه، الحجت (الدلیل) فی الفقه است. یعنی هر آن چه در فقه دلیل باشد، در اصول از آن بحث میشود. فلذا طبق این نظر، اصلاً مشکلی پیش نمیآید که کسی بخواهد جواب بدهد. (مثلا نماز جمعه به چه دلیلی در فقه واجب است؟ به دلیل خبر واحد، پس حالا که خبر واحد در فقه، دلیل میشود، میتوان از آن در اصول فقه بحث نمود.)

یا این که کسی بگوید اصول فقه بحث میکند از قواعدی که، نتیجهی آن قواعد، کبرای قیاس استنباط میشود. این موضوع علم اصول است، طبق این نظر، بحث خبر واحد، جزو علم اصول میباشد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo