< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

97/02/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: فرق خبر حدسی و حسی

 

مقدمه

کلام در باب اجماع بود و در باب اجماع محصل بحث میکردیم. بیان نمودیم اجماع دخولی حجت است، اما معمولا مصداق خارجی ندارد و اتفاق هم نمیافتد. اجماع لطفی شیخ طوسی را نیز نپذیرفتیم.

تنها موردی که باقی میماند، اجماع محصل حدسی است، یعنی فقیه از قول علما و اتفاق همهی فقها در همهی زمانها، قول معصوم را حدس بزند. این چنین خبری حسی نیست، بلکه حدسی است. در خبر حسی هر قدر تعداد مخبرین بیشتر باشد، احتمال خطا کمتر است. درخبر حسی هر قدر تعداد خبردهندهها بیشتر باشد، احتمال خطا کمتر است. اما در خبر حدسی هر چقدر تعداد مخبرین باشد، باز هم احتمال خطا کم نمیشود. قلت و ازدیاد مخبرین در خبر حدسی هیچ تاثیری ندارد.

در ذهن برخی مراجع تقلید این است که دعاها و زیارات ائمه، از باب اجماع تشرفی است. یعنی برخی فقها خدمت حضرت امام زمان(عج) مشرف شدهاند، و دعاها و زیارات را از امام یاد گرفته و نقل نمودهاند؛ که البته جواب این نظریه این است که کتب ادعیه به دست ما نرسیده است، ما حدود سه هزار کتاب دعا مانند مفاتیح داشتهایم که مع الاسف از دست رفته است. به احتمال زیاد این دعاها که به دست ما رسیده است، از آن کتب از بین رفته نقل شده است.

اما اجماع صحیح این است که بگوییم آیت الله بروجردی فرموده است حدود 90 مسئله در فقه داریم که این مسائل دلیل روایی ندارد و دلیل آنها اجماع است. و این 90 مسئله مورد اتفاق فقها است. از طرفی این فقها کسانی هستند که نه تنها بدون دلیل فتوا نمیدادند، بلکه اگر یک دلیلی داشتند، از دلیل استنباط نمیکردند، بلکه عین روایت را به عنوان فتوا در کتب خود مینوشتهاند، مااند کتاب شرایع پدر صدوق و ...

حال اگر ما نود مسئله داریم که در این گونه کتب نقل شده است و روایت هم ندایم، باید توجه کنیم نویسندگان این کتب کسانس هستند که بی دلیل فتوا نمیدهند و فتوای آنها هم همیشه، عین روایت است و برداشت از روایت نیست. اجماع معنایش این است که با فتاوی این علما، مانند حدیث معامله میشود. بدین نحو که فتوای این علما را در مقابل خود قرار میدهیم و میبینیم ما از آن چه میفهمیم. این چنین اجماعی صحیح است.

البته باید توجه داشت از این اجماع قول معصوم کشف نمیشود، بلکه با این اجماع از وجود روایت کشف میشود. یعنی کشف میشود روایتی این جا بوده و متن آن هم عین همین فتوا بوده و روایت هم صحیح السند است، حال ما باید ببینیم از این فتوا که عین روایت است، چه برداشت میکنیم. بعباره اخری این همان اصول متلقات آیت الله بروجردی است. بنابراین قول این علما به جهت قول عالم یا قول معصوم، حجت نیست، بلکه قول فقها عین روایت است.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo