< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

96/10/24

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: عقل نظری و عقل عملی

مقدمه

کلام در باب این بود که اخباریون دربارهی قطع چه نظری دارند، مرحوم شیخ در رسائل آورده است که اخباریون معتقدند از راه مقدمات عقلی قطع حاصل میشود، اما این قطع حجت نیست. یعنی شیخ معتقد است اخباریها قائل به کبری نیستند، اما مرحوم آخوند در کفایه معتقد است اخباریون منکر صغری هستند. یعنی قطع از راه عقل حاصل نمیشود، اما اگر حاصل شد حجت است. البته نظر به این که هر کدام از این بزرگواران بخشی از آراء اخباریون را دیدهاند فرمایش هر دو صحیح است.

(حضرت استاد عابدی مطالب مطولی در مورد چگونگی گرایش بشر به تجربه گرایی حسی و گذار از دورهی عقل گرایی، و هم چنین نقش انگلستان در ترویج این اندیشه و اثر گذاری آن بر عقاید اخباریون، افاضه فرمودند.)

نظریه صحیح در این مورد این است که فرض کنیم دو نوع عقل وجود دارد، یک عقل عملی و یک عقل نظری. عقل عملی عقلی است که با بایدها و نبایدها سر و کار دارد مانند هنر، اخلاق، دین، حقوق، ادبیات، علوم سیاسی، علوم اجتماعی و ....

 

عقل نظری و عقل عملی

عقل نظری نیز عقلی است که در مورد هستها و نیستها بحث میکند مانند ریاضیات، منطق، فلسفه، فیزیک، شیمی، داروسازی، هندسه و ...

در عقل عملی دو بحث وجود دارد، یکی بحث درک مصلحت و مفسده (و این که آیا وقتی بحث پی به مصلحت چیزی ببرد، میتواند حکم کند که وجوب آن چیز کند؟ که البته ما مکرر بیان کردهایم عقل چنین کارآیی ندارد. عقل ممکن است حکم به ضرر سیگار کند، و این که نباید سیگار کشید. لیکن عقل معلوم نیست بتواند حکم کند خداوند سیگار را حرام نموده است.) و دیگر بحث، فهم حسن و قبح توسط عقل است. ما معتقدیم عقل به صورت موجبهی جزئیه، حسن و قبح اشیاء را درک میکند. (و این که بتوانیم حکم کنیم حسن واجب است و قبیح حرام است، محل تردید است و معلوم نیست. حداکثر عقل فقط حکم به حسن و قبح میکند.)

در باب عقل نظری نیز آن چه مربوط به شرع میشود در بحث ملازمهی عقلیه در موضوعات پنجگانهی اجزا، مقدمهی واجب، اجتماع امر و نهی، اقتضای نهی بر فساد و امر به شی مقتضی نهی از ضد، کاربرد دارد. علت هم این است که هر پنج مسئله یک مقدمهی شرعی و یک مقدمهی عقلی دارد. بنابراین اگر چیزی هر دو مقدمه اش عقلی باشد، اعتبار ندارد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo