< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

98/09/03

بسم الله الرحمن الرحیم


موضوع: تقسیم واجب به معلق و منجّز

مقـدمـه: صاحب فصول یا صاحب هدایه المسترشدین (که برادر هستند) اولین کسی است که مطرح نموده واجب گاهی به معلق و منجز تقسیم میشود.

 

معنای واجب معلق و منجز: معنای ابتدایی این بحث هم بدین صورت است که گاهی وجوب متوجه مکلف میشود و مشروط یا مقید به چیز غیر اختیاری نیست. در این صورت واجب منجز است. مانند وجوب ستر عورت در صلاه

گاهی هم وجوب متوجه انسان میشود اما مشروط یا مقید به یک امر غیر اختیاری است که به چنین واجبی، واجب معلق گفته میشود. مانند وجوب نماز ظهر که معلق بر ظهر است.

 

شروع بحث: اصل این بحث از جایی شروع شده که صاحب فصول دیده است برخی واجبات یک مقدماتی دارند که مقدمه قبل از ذی المقدمه باید واجب باشد و نمیتوانیم بگوییم هر وقت ذی المقدمه واجب شد، آن موقع مقدمهاش واجب میشود. فلذا باید گفت در مواردی، وجوب مقدمه قبل از ذی المقدمه است مثل وجوب تعلم مناسک حج قبل از حج.

 

راه های حل مشکل وجوب مقدمه: الان که حج واجب نیست چگونه بگوییم یادگرفتن مناسک واجب است؟ چند راه حل دارد؛

یکی همان که شیخ در واجب مشروط فرمود. این که قید را به ماده بزنیم و بگوییم در واجب مشروط، وجوب مطلق است و واجب مقید است بعباره اخری الان حج واجب است اما انجام آن باید بعد از استطاعت باشد. نتیجه فرمایش شیخ اینست که الان حج واجب است پس یاد گرفتن مناسک هم واجب است.

راه حل دیگر برای مرحوم صاحب فصول است. ایشان میفرماید بحث واجب معلق و منجز را مطرح کنیم و بگوییم در در واجب معلق الان وجوب هست و این وجوب معلق بر قیدی است که غیر اختیاری است ولی وجوب از الان وجود دارد. البته آخوند معتقد است این راه حل با نظر شیخ انصاری تفاوتی ندارد فقط اسم را عوض کردهاند.

راه حل سوم اینست که نظر آخوند را بپذیریم. ایشان واجب مشروط را این گونه معنی کرد که وجوب مشروط است یعنی تا استطاعت نیامده است اصلا حج در کار نیست. اما آخوند در بحث شرط متاخر (غسل مستحاضه بعد از روزه) میفرمود شرط روزه غسل نیست بلکه لحاظ و تصور غسل است. یعنی وجود ذهنی غسل شرط روزه است (نه خود غسل) تصور غسل مقارن است و خود غسل متخر است. یعنی ایشان شرط متاخر را مقارن میکرد. در اینجا هم مشکل اینگونه حل میشود که وقتی گفته میشود حج واجب نیست مگر در ماه ذی الحجه. این گونه نیست که وقتی ذی الحجه بیاید حج واجب میشود بلکه لحاظ و تصور ذی الحجه شرط حج است و این تصور همین الان وجود دارد که در این صورت از الان حج واجب است، پس مقدمه اش هم واجب است و باید از از الان مناسک را آموخت.

راه حل دیگر اینست که اصلا کسی بگوید یاد گرفتن مناسک و درس خواندن وجوب نفسی دارد. یعنی آموختن مناسک حج و احکام خدا یکی از واجبات دین است. این نظر مقدس اردبیلی است.

راه حل دیگر اینست که اصلا این گونه نیست که وجوب مقدمه از ناحیه ذی المقدمه باشد و وجوب از ذی المقدمه به مقدمه ترشح نمیکند. در این صورت مشکلی نیست. یعنی بگوییم مقدمه واجب است و ربطی هم به ذی المقدمه ندارد. یعنی وجوب مقدمه غیری است ولی از ناحیه ذی المقدمه نیست بلکه مثلا از تلازم عقلی است.

 

ما میخواهیم راه حل دوم را بحث کنیم.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo