درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: صحیح و اعم

در جلسه قبل فرمایش مرحوم آیت الله خوئی مبنی بر وضع الفاظ عبادات و معاملات بر اعم از صحیح و فاسد را بیان نمودیم. توضیح فرمایش ایشان نیز این است که صلاه بر یک مرکب اعتباری (در مقابل مرکب حقیقی مانند انسان که حیوان ناطق است و هر جزئی از آن هم حیوانیت است و هم ناطقیت.) وضع شده است. مرکب اعتباری تفاوت دارد به عنوان مثال منزلی که زیر زمین دارد خانه است، آن که زیرزمین ندارد هم خانه است، آن که دو اتاق دارد خانه است، آن که سه اتاق هم دارد خانه است، اجزاء خانه به صورت لا بشرط است، یعنی آن که این اتاق می‌تواند اضافه باشد، می‌تواند نباشد، زیرزمین باشد یا نباشد، در هر صورت خانه، خانه است. در ما نحن فیه نیز این گونه است، نماز سه رکعتی نماز است، چهار رکعتی هم نماز است و .... بعباره اخری ایت الله خوئی می‌فرماید در رکوع و سجود باید بگوییم این‌ها به صورت تبادل هستند (تبادل یعنی همانگونه که شخص در کفارات مخیر است، در نماز هم باید رکوع محقق بشود، چه با رکوع، چه خم کردن سر و چه با اشاره‌ی ابرو و هکذا...) سپس ایشان می‌فرماید باید بین مواردی که در مسمای صلاه نقش دارد با چیزهایی که شرط صحت صلاه است، تفکیک قائل شویم.

نظر آیت الله خوئی این است که باید دید چه چیزهایی نماز واقعی است و چه چیزهایی نماز واقعی نیست، بلکه شارع آن ها را به جای نماز قبول کرده است. به عنوان مثال نماز میت نماز نیست، بلکه دعا است. یا نماز غرقی که باید تنها چهار تکبیر بگوید(یک تکبیر برای ورود به نماز، یک تکبیر برای رکوع، یک تکبیر برای سجود و یک تکبیر برای سلام)، حالا چرا چهار تکبیر؟ چرا نفرموده سه تکبیر و یک سلام؟ مسئله این است که این موارد اصلاً صلاه نیست، بلکه شارع آن‌ها را به عنوان بدل صلاه قبول کرده است؛ فلذا طبق نظر ایشان، صلاه بر معظم اجزاء و یا بر ارکان خاص وضع شده است و این ارکان خاص اگر بودند صلاه هست و اگر نبودند صلاه نیست، گاهی هم صحیح است و گاهی نیز صحیح نیست.