درس خارج فقه استاد احمد عابدی

موضوع: متعلق «من یوم الجمعه»

مقـدمـه: بحث امشب توضیحی درباره آیه "اذا نودی للصلاه من یوم الجمعه فاسعوا الی ذکر الله" می‌باشد که آیا از آیه استفاده می‌شود که هر وقت گفتند نماز جمعه بیاید واجب است برویم یا خیر؟

بررسی آیه: ابتدا باید دید این آیه شامل منافقین و غیر مومنین می‌شود یا خیر؟ مثلا اگر کسی فاسق باشد، مخاطب آیه هست یا خیر؟ در این مورد باید بگوییم آیه از باب تغلیب است یعنی می‌خواهد مومن را بر غیر مومن غلبه بدهد. آیا این "من" در "من یوم الجمعه" این جار و مجرور متعلق به کجا است؟ من یوم جار و مجرور است و متعلق می‌خواهد. خود یوم هم ظرف و مفعول فیه است. ابتدای آیه هم اذا است که ظرف می‌باشد. این که هر کدام متعلق به چه چیزی است را کار نداریم. اما در مورد "من یوم" سه احتمال وجود دارد،

    • یکی این که "من یوم" متعلق به "اذا" باشد. (اذا من یوم)

    • یکی این که "من یوم" متعلق به "نودی" باشد. (نودی من یوم)

    • یکی این که "من یوم" متعلق به "صلاه" باشد (اذا نودی للصلاه من یوم)

ادبای مفسرین قائل هستند من یوم به اذا تعلق دارد. در مورد احتمال دوم و سوم باید گفت یعنی من به معنای حرف جر به کار رفته است. در ادبیات هم همه می‌گویند من به معنای فی، ضعیف است. پس باید بگوییم این من متعلق به اذا است.

اگر کسی احتمال دوم را بگیرد معنایش این می‌شود در زمانی که آن زمان بیان است از روز جمعه، به نماز جمعه بیاید. اگر کسی احتمال دوم را بگیرد معنایش این می‌شود که اگر روز جمعه اذان گفتند، به نماز جمعه بروید. اگر کسی احتمال سوم را بگیرد معنایش این می‌شود که هر وقت شما را برای نماز جمعه در روز جمعه دعوت نمودند. طبق این احتمال آیه می‌فرماید به نماز جمعه بشتابید اما طبق احتمال دوم و سوم، آیه نماز ظهر را می‌گوید.