< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد احمد عابدی

98/09/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: وجوب تعیینی یا وجوب تخییری

 

مقـدمـه: در باب وجوب نماز جمعه از یک طرف به صورت فی الجمله میتوانیم بگوییم نماز جمعه گاهی واجب تعیینی است مانند نماز جمعه در زمان حضور امام معصوم و مبسوط الید بودن امام معصوم. در زمان غیبت، از ابتدای غیبت تا قرن دهم زمان شهید ثانی، احدی از فقها نفرموده است واجب تعیینی است. اولین کسی که گفت نماز جمعه واجب تعیینی است شهید ثانی بود و نفر بعد که چنین حرفی زد پسر خواهر شهید ثانی، صاحب مدارک بود.

مرحوم صاحب جواهر فرموده است کتابی که شهید ثانی در باب وجوب نماز جمعه نوشته است مربوط به جوانی او است و فاقد اعتبار است زیرا او در آن زمان مجتهد نبوده است.

 

وجوب تعیینی یا تخییری نماز جمعه: حالا فرض کنیم این فتوای قطعی شهید ثانی است که نماز جمعه در زمان غیبت واجب تعیینی است. حال ما بگوییم نماز جمعه واجب تعیینی است یا تخییری؟ کسانی که قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه هستند به آیه سوره جمعه تمسک میکنند که ما آن را بحث نمودیم که ممکن است مراد از فاسعوا شخص پیامبر اکرم یا خطبه ها باشد. ضمن این که شتاب برای استماع خطبه است. ما هم میدانیم یقینا خطبه واجب نیست و احتمال هم دارد گناه نکرده باشد. این دو اجماع قرینه ایست بر این که "فاسعوا" با این که امر است، اما امر استحبابی است.

 

روایات و نوع وجوب نماز جمعه: در این که آیا از روایات چنین استفاده ای میشود که نماز جمعه واجب تعیینی باشد یا خیر باید گفت سند و دلالت این روایات کامل است و دلالت بر وجوب نماز جمعه دارد اما دلالت بر این ندارد که این وجوب تعیینی یا تخییری است. بلکه میتوان گفت قرینه بر تخییری بودن داریم.

     اولین شاهد این که خود روات احادیث، نماز جمعه نمیخواندهاند. یعنی این روات چنین استفاده ای از این روایات نمیکردند. مانند روایتی که امام از زراره پرسید چرا نماز جمعه نمیخوانی؟

     ثانیا این همه فقها از ابتدا تا قرن دهم یک نفر فتوا بر وجوب تعیینی نماز جمعه نداده است یعنی این فقها هم وجوب را از روایات نفهمیدهاند. بلکه بالاتر برخی از فقها بعد از دیدن این روایت حکم به حرمت نماز جمعه دادهاند مانند ابن ادریس و سلار.

     ثالثا عمل شیعیان در طول تاریخ بر این بوده که نماز جمعه نمیخواندهاند.

     رابعا این همه روایات که میفرماید اگر کسی دو فرسخ فاصله دارد نماز ظهر بخواند در حالی که اگر واجب تعیینی بود میفرمود همان جا نماز جمعه اقامه کنید. زیرا افراد تنهایی که زندگی نمیکنند و قطعا در همان فاصله دو فرسخی هم تعدادی افراد بوده اند که از هفت نفر بیشتر باشند.

همه ی اینها دلالت بر این دارد که نماز جمعه واجب است اما وجوب تعیینی ندارد. (ما باشیم و روایات باید گفت وجوب تعیینی استفاده میشود اما با این قرائن متوجه میشویم وجوب نماز جمعه تخییری است.)

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo