< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد احمد عابدی

98/08/14

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اقوال در حکم نماز جمعه

 

مقـدمـه: کلام در باب نماز جمعه بود و برخی اقوال را بررسی نمودیم و تعدادی دیگر را در این جلسه بررسی مینماییم.

ادامه اقوال فقها: مرحوم صاحب جواهر به نقل از محقق کرکی نقل نموده است: "و عن رسالة الكركي «أجمع علماؤنا الإمامية طبقة بعد طبقة من عصر أئمتنا إلى عصرنا هذا على انتفاء الوجوب العيني في زمان الغيبة قال في جامعه: يشترط لوجوب الجمعة السلطان العادل، و هو الامام (عليه السلام) أو نائبه عموما أو في الجمعة بإجماعنا»"[1] علمای امامیه طبقه به طبقه اجماع دارند که نماز جمعه در زمان غیبت واجب عینی (تعیینی) نیست. در کتاب جامع المقاصد هم فرموده است شرط شده است برای نماز جمعه باید امام عادل باشد. یعنی اگر امام معصوم نبود واجب نیست (نه این که مشروع و جایز نباشد.)

مرحوم صاحب جواهر به نقل از فرزند محقق کرکی در حاشیه ارشاد نقل نموده است: "و قال ولده في حاشية الإرشاد: «لا خلاف بين علمائنا في اشتراط وجوبها بالإمام أو نائبه عموما أو في صلاة الجمعة، و قد نقل ذلك أجلاء فقهائنا، و يدل عليه عمل الإمامية في جميع الأعصار، و ربما توهم بعض أهل هذا الزمان أن من الأصحاب من ذهب إلى وجوب الجمعة عينا مع غيبة الإمام (عليه السلام)، و كذا إلى عدم اشتراطها بنائب الغيبة عند عدم ظهوره (عليه السلام) مستندا في ذلك إلى عبارات مطلقة، و هو خطأ فاحش، لتكرر نقل الإجماع على انتفائه و الإطلاق في مثل ذلك للاعتماد على ما عرف في المذهب و اشتهر حتى صار التقييد به في كل عبارة مما يُعدُ مُستدركا»"[2] هیچ اختلافی در بین علمای امامیه وجود ندارد که وجوب نماز جمعه به وجود و حضور امام است. اما برخی فقها[3] دیدهاند در روایات آمده نماز جمعه واجب است و حرفی از حضور و غیبت امام نیامده است پس معنایش اینست که مطلقا نماز جمعه واجب است و این خطای بزرگی است. اصلا زشت است کسی بگوید نماز جمعه در عصر ظهور واجب است زیرا این توضیح واضحات است و اگر روایات مطلق آمده اند در حقیقت اطلاق ندارند، زیرا این قید در ذهن همه فقها بوده است و متن را مطلق آورده اند چون تصور کرده اند این را همه میدانند.

مرحوم صاحب جواهر به نقل از شهید ثانی از شرح لمعه آورده است: "في الروضة «و الحاصل أنه مع حضور الامام (عليه السلام) لا تنعقد الجمعة إلا به أو بنائية الخاص، و هو المنصوب للجمعة أو لما هو أعم منها، و بدونه تسقط، و هو موضع وفاق»."[4] و همچنین از شهید ثانی در کتاب روض الجنان نقل شده است که: "و نحوه عن الروض، و فيها أيضا «ربما عبروا عن حكمها حال الغيبة بالجواز تارة، و بالاستحباب أخرى نظرا إلى إجماعهم على عدم وجوبها حينئذ عينا، و إنما تجب على تقديره تخييرا»"[5] گاهی گفته میشود نماز جمعه در زمان غیبت جایز است و گاهی گفته میشود مستحب است. زیرا اجماع داریم نماز جمعه در زمان غیبت واجب تعیینی نیست و اگر هم واجب باشد تخییری است.

باز شهید در کتاب شرح لمعه فرموده است: "و فيها أيضا «لولا دعواهم الإجماع على عدم الوجوب العيني حينئذ لكان القول به في غاية القوة» و فيها أيضا «أنه ربما قيل بالوجوب حال الغيبة و إن لم يجمعها فقيه»"[6] در کتاب شرح لمعه فرموده است اگر اجماع نداشتیم نماز جمعه واجب است ما میگفتیم واجب عینی است.

صاحب جواهر میفرماید برخی فقها گفتهاند احتیاط در ترک نماز جمعه است، در کتاب شرح المفاتیح آمده است اجماع متواتر داریم نماز جمعه واجب عینی نیست. بلمه در این کتاب آمده است بیش از چهل نفر فرمودهاند اجماع داریم نماز جمعه واجب نیست. کما این که در کتاب کشف القطاع آمده است این مطلب فوق تواتر است که نماز جمعه در زمان غیبت واجب نیست.

 

جمع بندی صاحب جواهر: مرحوم صاحب جواهر میفرماید قطعا اجماع داریم و یک شواهدی هم بر این اجماع است. در کتب اهل سنت بسیار ذکر شده است شیعیان نماز جمعه را واجب نمیدانند و هیچ کسی هم در کتب شیعه این نظریه اهل سنت را رد نکرده است.

نتیجه بحث تا اینجا این شد که اجماع داریم در زمان غیبت، واجب تعیینی نیست. سیره شیعیان در طول تاریخ هم موید همین مطلب است که شیعیان خیلی مقید به حضور در نماز جمعه نبودهاند.

 


[3] منظور مرحوم فیض کاشانی است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo