ادامه مطلب سوّم: وجه حجّیّت اجماع

موضوع: ادامه مطلب سوّم: وجه حجّیّت اجماع

بیان شد یکی دیگر از طرق دسترسی به قول، فعل و تقریر شارع، اجماع می باشد که بحث از آن ذیل چند مطلب پی گیری می شود. مطلب اوّل یعنی پیشینه تاریخی بحث و مطلب دوّم یعنی تعریف اجماع گذشت. بحث در مطلب سوّم یعنی وجه حجّیّت اجماع بود که رویکرد عامّه در رابطه با وجه حجّیّت اجماع که دلیلیّت و طریقیّت اجماع به صورت تعبّدی می باشد و همچنین رویکرد امامیّه در رابطه با وجه حجّیّت اجماع منقول که از باب حجّیّت خبر واحد عادل می باشد، بیان گردید. بحث در بیان رویکرد امامیّه در وجه حجّیّت اجماع محصّل بود که در این زمینه پنج وجه بیان گردید: اجماع دخولی، اجماع لطفی، اجماع حدسی، اجماع ناشی از تراکم ظنون و اجماع کشفی. در ادامه به نقد و بررسی وجوه مذکور در حجّیّت اجماع خواهیم پرداخت.

نقد مسلک اجماع دخولی

مرحوم محقّق نائینی در مقام نقد اجماع دخولی می فرمایند[1] : «تحقّق اجماع دخولی در زمان غیبت، عادتاً مشکل می باشد، بلکه اجماع کاشف از دخول معصوم (ع) در میان مجمعین، مختصّ به عصر حضور است که حضور امام (ع) در جلسات مردم، امری عادی می باشد، نه عصر غیبت که حضور امام (ع) در مجامع عمومی مردم و علماء، امری غیر قابل اثبات است.

بله، ما قبول داریم در عصر غیبت، تشرّف برخی از اهل تقوی به خدمت امام (ع) و دریافت یک حکم به صورت خصوصی از آن حضرت، به صورت نادر اتّفاق می افتد و فردی که تشرّف پیدا کرده، چون می داند اگر ادّعای اخذ از امام (ع) عند التشرّف نماید، از او پذیرفته نمی شود، امّا اگر ادّعای اجماع نماید، پذیرفته می شود، برای اثبات سخن خود ادّعای اجماع می نماید، ولی این تشرّف و این ادّعای اجماع، دلالت بر آن ندارد که مبنای اجماع مدّعی توسّط فردی که تشرّف پیدا کرده است، اجماع دخولی می باشد کما اینکه دلالت بر آن ندارد که مبنای تمامی اجماعات، حتّی اجماعاتی که یقین به عدم تشرّف مدّعی اجماع داریم، اجماع دخولی می باشد».