ادامه بیان استاد معظّم

موضوع: ادامه بیان استاد معظّم

بیان گردید فرمایش شهید «رحمة الله علیه» صدر مشتمل بر دو مدّعی می باشد. بحث در مدّعای اوّل ایشان یعنی عدم امکان انحلال علم اجمالی وسط به علم اجمالی صغیر به وجود احکام در میان روایات بود که مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در ادامه به نقد و بررسی مدّعای دوّم ایشان یعنی معیار نبودن تساوی اطراف علم اجمالی صغیر و متوسّط برای انحلال علم اجمالی متوسّط و در پایان به نتیجه گیری نهایی خواهیم پرداخت.

نقد و بررسی مدّعای دوّم شهید صدر «رحمة الله علیه»

مدّعای دوّم شهید صدر «رحمة الله علیه» آن بود که ادّعای مرحوم محقّق خراسانی مبنی بر اینکه ملاک در انحلال علم اجمالی با اطراف بیشتر به علم اجمالی با اطراف کمتر، تساوی معلوم بالاجمال در این دو علم می باشد، صحیح نیست.

گفته می شود این مدّعای مرحوم شهید صدر صحیح نیست، زیرا امر از دو حال خارج نیست:

اوّل آنکه فرض بحث همانطور که مرحوم شهید صدر مطرح نموده اند آن باشد که معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط مثلاً بیست حکم باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر أوّل، وجود ده حکم از این بیست حکم در میان شهرت ها باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر دوّم، وجود ده حکم دیگر از این بیست حکم در ضمن روایات باشد؛ واضح است که در این فرض، کبرای کلّی ادّعائی توسّط مرحوم محقّق خراسانی یعنی اینکه ملاک در انحلال علم اجمالی با اطراف بیشتر به علم اجمالی با اطراف کمتر، تساوی معلوم بالاجمال در این دو علم می باشد، نقض نمی شود، زیرا در این فرض، مرحوم محقّق خراسانی نیز همچون مرحوم شهید صدر قائل به عدم انحلال علم اجمالی خواهند شد، چون معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر، ده مورد بوده و کمتر از معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط یعنی بیست مورد می باشد، نه مساوی با آن، لذا معیار انحلال علم اجمالی که مرحوم محقّق خراسانی مطرح فرموده بودند یعنی تساوی اطراف علم اجمالی صغیر با اطراف علم اجمالی وسط حاصل نبوده و علم اجمالی وسط منحلّ به علم اجمالی صغیر نخواهد گردید؛

و دوّم آنکه فرض بحث، همانطور که مرحوم محقّق خراسانی مطرح نموده اند آن باشد که معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط به وجود احکام در میان امارات ظنّیّه مثلاً بیست حکم باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر به وجود احکام در میان روایات نیز همان بیست حکم باشد که در این صورت، معیار انحلال علم اجمالی یعنی تساوی معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر با معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط وجود داشته و علم اجمالی وسط منحلّ به علم اجمالی صغیر خواهد گردید.

نتیجه نهایی

با توجّه به آنچه در نقد فرمایش مرحوم شهید صدر بیان گردید روشن می شود، نقد ایشان وارد نیست و لذا ادّعای مرحوم محقّق خراسانی مبنی بر انحلال علم اجمالی کبیر و وسط به علم اجمالی صغیر به وجود احکام واقعیّه در میان روایات، صحیح بوده و مقتضی وجوب عمل به تمامی اخبار آحاد ثقه می گردد، ولی حجّیّت اخبار آحاد ثقه را ثابت نمی نماید.

لذا باید بررسی شود آیا ثمره عملی میان وجوب عمل به اخبار آحاد ثقه با حجّیّت آنها وجود دارد یا خیر؟