1403/08/15
بسم الله الرحمن الرحیم
ادامه بیان استاد معظّم
موضوع: ادامه بیان استاد معظّم
بیان گردید فرمایش شهید «رحمة الله علیه» صدر مشتمل بر دو مدّعی می باشد. بحث در مدّعای اوّل ایشان یعنی عدم امکان انحلال علم اجمالی وسط به علم اجمالی صغیر به وجود احکام در میان روایات بود که نقد اوّل وارد بر این مدّعی بیان گردید. در ادامه به بیان نقد دوّم مدّعای اوّل ایشان خواهیم پرداخت.
بیان نقد دوّم مدّعای اوّل شهید صدر «رحمة الله علیه»
مرحوم شهید صدر در مقام بیان ادّعای تلفیق علم اجمالی وسط از دو علم اجمالی صغیر می فرمایند[1] : «إنّ هذا العلم الوسط بحسب الحقیقة، هو تلفیقٌ من علمین اجمالیّین صغیرین، فلنفرض أنّه عندنا أمارتان، احداهما الروایات و الأخری الشهرة مثلاً و حینئذٍ نقول: إنّ العلم الاجمالی الوسط، یوجد فیه علمان اجمالیّات صغیران، احدهما العلم الاجمالی بمطابقة بعض الروایات للواقع، اذ لا یحتمل مخالفة تمام الروایات للواقع و هذا هو العلم الاجمالی الصغیر الأوّل و نحن نقول بوجود علمٍ اجمالیٍّ صغیرٍ مثل هذا و هو أنّه اذا لاحظنا باب الشهرات الفتوائیّة فقط، فایضاً نقول بأنّنا نعلم اجمالاً بأنّ ما هو المشهور عند الفقهاء، مطابقٌ فی الجملة للواقع، فبحساب الإحتمالات، یحصل العلم الاجمالی بأنّ عشرةً من الروایات صحیحةٌ و کذلک یحصل بحسب الإحتمالات أنّ عشرةً من مأةٍ من الشهرات ایضاً صحیحةٌ و هذا علمٌ اجمالیٌّ صغیرٌ برتبة ذلک».
گفته می شود این بیان ایشان مبتنی بر آن است که مثلاً معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط، بیست حکم باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر أوّل، وجود ده حکم از این بیست حکم در میان شهرت ها باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر دوّم، وجود ده حکم دیگر از این بیست حکم در ضمن روایات باشد در حالی که فرمایش محقّق خراسانی و توضیح محقّق خویی «رحمة الله علیهما» مبتنی بر این فرض نیست، بلکه مبتنی بر آن است که معلوم بالاجمال در علم اجمالی وسط به وجود احکام در میان مطلق امارات، مثلاً بیست مورد باشد و معلوم بالاجمال در علم اجمالی صغیر به وجود احکام در میان روایات نیز همین بیست مورد باشد و بدانیم با وجود این بیست مورد در میان روایات، احتمال اینکه احکام صادره از شارع در میان شهرت ها وجود داشته باشند وجود ندارد و بر اساس این فرض، واضح است که اشکال مرحوم شهید صدر وارد نبوده و ادّعای مرحوم محقّق خراسانی و مرحوم محقّق خویی مبنی بر انحلال علم اجمالی وسط به علم اجمالی صغیر به وجود احکام در میان روایات، صحیح خواهد بود.
