ادامه پاسخ از شبهه رادعیّت آیات ناهیه

موضوع: ادامه پاسخ از شبهه رادعیّت آیات ناهیه

بیان شد برخی اعلام مثل محقّق خراسانی، محقّق نائینی، محقّق اصفهانی و محقّق خویی «رحمة الله علیهم اجمعین» از این شبهه پاسخ داده و استدلال به بناء عقلاء را برای اثبات حجّیّت خبر واحد تثبیت و تقویت نموده اند. پاسخ اوّل، دوّم و سوّم محقّق خراسانی «رحمة الله علیه»، پاسخ محقّق نائینی «رحمة الله علیه»، پاسخ محقّق اصفهانی «رحمة الله علیه» و پاسخ اوّل، دوّم و سوّم محقّق خویی «رحمة الله علیه» بیان گردیده و مورد نقد قرار گرفت. همچنین پاسخ شهید صدر «رحمة الله علیه» بیان گردید. در ادامه به بیان پاسخ مختار خواهیم پرداخت.

بیان استاد معظّم

اگرچه پاسخ های مرحوم شهید صدر، پاسخ های متینی هستند، ولی علی التحقیق اساساً نوبت به این پاسخ ها نمی رسد، همانطور که مرحوم شهید صدر نیز در ابتدای کلام خود، با تشکیک در اصل تنافی بین آیات ناهیه و سیره عقلائیّه بر عمل به خبر واحد ثقه به این مطلب اشاره نموده اند؛ زیرا پاسخ هایی همچون تخصیص، حکومت ورود و حتّی پاسخ های مرحوم شهید صدر تنها در صورتی مطرح می شوند که اصل تنافی بین آیات ناهیه با سیره عقلائیّه بر عمل به خبر واحد ثقه پذیرفته شود، در حالی که همانطور که سابقاً ذیل بحث از آیات ناهیه به عنوان یکی از ادلّه نافین حجّیّت خبر واحد ثقه بیان گردید، آیه شریفه ﴿إنّ الظنّ لا یغنی من الحقّ شیئاً﴾ و آیه ﴿لا تقف ما لیس لک به علم﴾، هیچ ارتباطی به ظنّ خاصّ حاصل از خبر واحد ثقه ندارند تا با سیره عقلاء بر عمل به خبر واحد ثقه منافات داشته باشند، زیرا اطلاق این آیات نسبت به مطلق ظنونی که از طرق خاصّه حاصل می شوند متوقّف بر احراز مقدّمات حکمت است و یکی از مقدّمات حکمت آن است که احراز شود خداوند متعال در این آیات، در مقام بیان حکم ظنّ از همه جهات و با لحاظ خصوصیّت طریقی می باشد که ظنّ از آن طریق حاصل شده است، ولی این امر احراز نمی شود و بلکه ظاهر این آیات آن است که خداوند متعال صرفاً در صدد نهی از عمل به ظنّ بما هو ظنّ یعنی ظنّ مطلق می باشد، نه عدم اعتبار مطلق ظنّ یعنی ظنّ از هر طریقی که حاصل شود یعنی خداوند متعال با آیات ناهیه در واقع می خواهد بفرماید ظنّ به خودی خود یعنی لو خلّی و طبعه و صرف نظر از طریق حصول آن، هیچ اعتباری ندارد. در نتیجه این آیات هیچ نظری به ظنّ حاصل از طرق خاصّ مثل خبر واحد ثقه نداشته و نسبت به حجّیّت آن نفیاً و اثباتاً ساکت هستند و لذا با سیره عقلاء بر عمل به خبر واحد ثقه که دلالت بر حجّیّت خبر واحد ثقه دارد اساساً منافاتی نخواهند داشت تا برای حلّ تنافی و تعارض میان آنها نیاز به استفاده از راهکار هایی مثل حکومت سیره عقلاء بر عمل به خبر واحد نسبت به آیات ناهیه یا تخصیص اطلاق آیات ناهیه به وسیله سیره عقلائیّه و امثالهم وجود داشته باشد.

این پاسخ، پاسخی است که مرحوم شهید صدر در صدر پاسخ های خود و قبل از بیان پاسخ هایی که ما از ایشان نقل کردیم به آن اشاره نموده و اصل وجود تنافی آیات ناهیه با سیره عقلائیّه جاری بر عمل به خبر واحد ثقه را مورد تشکیک قرار می دهند[1] .