درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: فقه معاصر/فقه رمز ارز /موضوع شناسی

بحث پیرامون فقه رمز ارز منتهی شد به بررسی انواع مختلف رمز ارز و مصادیق آن که در جلسه قبل بیان شد یکی از معروف ترین و کاربردی ترین و قدیمی ترین رمز ارزها که در حقیقت نخستین رمز ارزی است که اختراع شده رمز ارز بیت کوین است.

تاریخچه حدوث این رمز ارز مورد اشاره قرار گرفت و بیان شد که درباره تعریف این رمز ارز با مطالعه و تحقیق روشن می شود که دو تعریف برای بیت کوین مطرح شده است :

تعریف اول در لغت نامه آکسفورد و تعریف دوم در وب سایت بیت کوین ویکی مطرح شده است که در جلسه قبل مورد اشاره قرار گرفتند.

اینکه در تعریف اول آمده که بیت کوین نوعی ارز دیجیتالی است با تعریف دوم مشترک است.

اما در تعریف اول دو ویژگی مشاهده می شود:

ویژگی اول: این است که در تولید این رمز ارز از تکنیک رمزگذاری استفاده شده است. و از همین تکنیک برای نقل و انتقال در فضای دیجیتالی استفاده می شود.

ویژگی دوم: این است که مستقل از بانک مرکزی است و هیچ بانکی در تولید آن دخالت ندارد.

در تعریف دوم نیز اینگونه آمده است که:

اولا غیر متمرکز است که معنای آن همان است که توسط جایی مثل بانک مرکزی قابل رصد نمی باشد. لذا از این جهت لفظ غیر متمرکز تعبیر دیگری است از آنچه که در تعریف اول آمد که مستقل از بانک مرکزی می باشد. ولی در تعریف دوم به صورت عمومی تر عنوان غیر متمرکز را آورده است ولی در تعریف اول متمرکز نبودن به معنای عدم دخالت بانک مرکزی مطرح شده است. شاید از این حیث بتوان گفت تعریف دوم جامعیت بیشتری دارد چون غیر متمرکز بودن می تواند به این معنا باشد که توسط هیچ مرکزی از مراکز قابل رصد نیست و اطلاعات نقل و انتقالی صورت گرفته در آن در حافظه ی هیچ مرکزی حفظ نمی شود.

دوماً در تعریف دوم از تکنولوژی همتا به همتا استفاده شده است که این عبارت هم در حقیقت اشاره دارد به تکنولوژی رمزگزاری که در نقل و انتقالات روز ارزها مورد استفاده قرار می گیرد، و چون از این تکنیک استفاده می شود هیچ مرکزی و هیچ مرجعی آن را نمی تواند مدیریت بنماید. لذا دو تعریف اگرچه از یک زوایایی متفاوت از یکدیگر هستند ولی از بسیاری جهات و زوایا شبیه به هم بوده و تنها در بیان مقداری با هم متفاوت هستند.

اما سخنی که در اینجا مطرح است و سؤالی که در این جا باید مطرح شود که به نحوی نقد این دو تعریف می باشد این است که:

آیا بیت کوین که عبارت است از همان فرمول خاص ریاضی موجود در بلاک چین، یک ارز به معنای پول محسوب می‌شود؟ که نقش آن معرف بودن، حاکی بودن و سند بودن نسبت به یک کالای واقعی است .کما اینکه دلار و دینار و تمام پول هایی که امروز در جوامع وجود دارند چیزی جز سند دارایی اشخاص محسوب نمی شوند.

ظاهر اینکه می گویند بیت کوین یک ارز دیجیتالی است این است که دارای پشتوانه می باشد در حالی که بلا شک بیت کوین از جمله رمز ارزهایی است که فاقد هرگونه پشتوانه ای است.

یا اینکه آیا بیت کوین خودش نوعی از کالا است یعنی همین فرمول های ریاضی که در بلاک چین توسط اشخاص استخراج می شود نوعی از کال محسوب می شود و نهایتا کالایی در فضای دیجیتالی باشد. به این معنا که خودش فی نفسه دارای قیمت و ارزش می باشد. یا اینکه بیت کوین حقیقت و هویتش جز یک فرمول ریاضی مرکب از اعداد و ارقام که در بلک چین ثبت شده و استخراج شده چیز دیگری نیست. و در حقیقت مجموعه ای از اعداد و ارقام استخراج شده و ثبت شده ی در بلاک چین که با یک رمز ویژه و یک کلید مخصوص می توان آن ارقام و اعداد را به خود اختصاص داد. مثل عددی که افراد در مقام دریافت نوبت اختیار می کنندو در حقیقت عددی است که نه معرف کالایی است و نه خودش کالاست بلکه معرف وجود شخصیی است که این عدد را انتخاب کرده است به طوری که اگر شخص دیگری بخواهد این عدد را به خود اختصاص بدهد تنها کافی است که از رمزی که این شخص برای باز شدن این عدد در اختیار دارد استفاده کند.

حقیقت مطلب همین است که بیت کوین ، رمزی است استخراج شده در فضای دیجیتالی در بلاک چین که نه خودش کالا می باشد و نه حاکی و معرف یک کالای خارجی است. لذا به نظر می رسد تعریف بیت کوین به ارز دیجیتالی یا مسامحه در تعبیر و یا تعمد در گمراه کردن اشخاص است.

بر این اساس به نظر ما تعریف درستی که برای بیت کوین می توان مطرح کرد این است که بیت کوین رمزی است استخراج شده در بلاک چین در فضای دیجیتالی که این رمز ترکیبی از اعداد و ارقام با فرمول های خاص ریاضی است.