ادله ظنیه عقلیه/فتح الذرایع/اقوال/ادله مانعین/دلیل اول و دوم

موضوع: ادله ظنیه عقلیه/فتح الذرایع/اقوال/ادله مانعین/دلیل اول و دوم

ادله مانعین فتح الذرایع

دلیل اول: کتاب

﴿وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتي‌ كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتيهِمْ حيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَ يَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لا تَأْتيهِمْ كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُون[1] ﴾

تقریب استدلال

حکم حرام، صید سمک روز شنبه بود، و برای دور زدن این حرام، حیله ای کردند؛ چراکه کنار دریا حوضچه هایی درست کردند که ماهی ها در آن وارد می شدند و راه خروجی نداشتند؛ و بعد روز یکشنبه صید می کردند. لذا با اینکار، حرام را دور زدند؛ چراکه روز شنبه، صید حرام بود، ولی حبس کردن که حرام نبود! لذا اشکالی ندارد. حال این آیه شاهد بر این است که اعمال حیله شرعیه برای دور زدن حکم شرعی جایز نیست. چراکه خدای متعال آنان را مبتلا به عذاب نمودند.

دلیل دوم: سنت

حَدَّثَنَا الحُمَيْدِيُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الزُّبَيْرِ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِيُّ، قَالَ: أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِيُّ، أَنَّهُ سَمِعَ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ اللَّيْثِيَّ، يَقُولُ: سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى المِنْبَرِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «§إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوْ إِلَى امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا، فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ[2]

تقریب استدلال

در باب حیله شرعی، قصدش حرام است اما ظاهر عملش حرام نیست!

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ‌، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ‌، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا - عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قَالَ‌: لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُعْرَفُ بِهِ‌. [3]

تقریب استدلال

حیله شرعی موجب غدر است؛ و غدر موجب عقاب است؛ پس حیله شرعی موجب عقاب است.