ادله ظنیه عقلیه/مصالح مرسله/تعریف/اقسام/شرایط/اقوال/ادله حجیت/دلیل دوم و سوم/نقد و بررسی ادله

موضوع: ادله ظنیه عقلیه/مصالح مرسله/تعریف/اقسام/شرایط/اقوال/ادله حجیت/دلیل دوم و سوم/نقد و بررسی ادله

دلیل دوم(سنت)

اقسام سنت

    1. سنت قولیه: حدیث لاضرر[1]

تقریب استدلال

اگر مصالح مرسله با شرایط مذکور در جامعه رعایت نشود، موجب ضرر می شود! مثلا رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی موجب ضرر می شود. درحالیکه شارع فرمود لاضرر و لا ضرار فی الاسلام

    2. سنت فعلیه: فعلی که معصوم علیه السلام انجام می دهد. (اهل سنت عمل به صحابه را حجت می دانند؛ درحالیکه ما حجت نمی دانیم) مثلا آقا امیر المومنین برخی کارهایی که خلفا در جهت مصلحت جامعه کردند را ادامه دادند و آیین نامه هایی هم خودشان اضافه فرمودند؛ مثل آیین نامه هایی که در مورد جمع زکات و ... است. یعنی برای تشخیص مصلحت اجتماعی، تصمیم می گرفتند.

دلیل سوم( تمسک به عقل)

    • مقدمه

            ⁃ الاحکام تابعة للمصالح و المفاسد علی مذهب العدلیة (یعنی امامیه و معتزله، که قائل به حسن و قبح عقلی اند).

            ⁃ المصالح و المفاسد علی قسمین؛ قسم لایتغیر کالعبادات، و قسم یتغیر کالاحکام الاجتماعیة و المعاملات.

            ⁃ مصلحت هایی که تغییر می کند، اسلام درباره آنها حکم دارد! و حکم داشتن بنابر همان مصلحتی که تغییر کرده است می باشد؛ و حد وسط آن اختلال نظام است؛ بدین معنا که اگر مصلحت ها رعایت نشود، نظام زندگی مختل می شود. «و العقل یحکم بقبح اختلال النظام».

    • ذی المقدمه: ترک مصالح مرسله منجر به اختلال نظام می شود، و اختلال نظام قبیح است، پس ترک مصالح مرسله قبیح است! (به تعبیری عنصر مکان و زمان دخیل در اجتهاد است)

نقد و بررسی ادله

اشکال مشترک بر دلیل اول(کتاب) و دوم(سنت)

استدلال به حرج و ضرر در جایی صحیح است که حالت سومی وجود نداشته باشد، درحالیکه در اینجا، بین حرج و مصلحت(نفع)، حالت سومی وجود دارد که نه نفع باشد و نه حرج! یا نه ضرر باشد نه مصلحت! و شما قائل به ضدان لاثالث معه شده اید که محل تامل است!

جواب اشکال

در مصالح مرسله، رابطه بین ضرر و نفع دوطرفه است؛ یک وقت ضرر و نفع را به طور کلی بررسی می کنیم، ثالث معه می شود؛ اما یک وقت با وجود شرایط مذکور می سنجیم؛ که در اینصورت لاثالث معه است