< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

89/01/17

بسم الله الرحمن الرحیم

 در كلمات برخی تعابيری وجود دارد كه هيئات جمل را دالّ بر ايقاع و ثبوت و لاثبوت می دانند و برخی نيز اضافه كرده اند اصلاً هيئات و تركيبات تامّه و ناقصه فی نفسه برای ذات نسبت وضع شده اند ولی ادوات ديگری در كلام می آيد كه فرك بين تامّه و ناقصه بودن تركيب را مشخّص می سازد. مانند كلمه «است و می باشد» در زبان فارسی كه چنانچه به همراه تركيب بيايند دالّ بر ثبوت نسبت خواهند بود همچنان كه كلمه «نيست ونمي باشد» برای نفی نسبت می آيد.
 معنای اين سخن آن است كه كانّه كليّة نسب بدين صورت است كه اصل و ذات نسبت در همه آنها بطور مشترك وجود دارد ولی نسبتی را تامّه گويند كه علاوه بر اخذ اصل نسبت در آن، ايقاع و ثبوت و يا عدم ايقاع و لاثبوتِ نسبت نيز در آن اخذ شده است بر خلاف بخلافِ نسبت ناقصه.
 
 نقد اين بيان:
 اين بيان تمام نيست زيرا:
 اوّلاً - اگر چه ذات نسبت در همه نسب تامّه و ناقصه وجود دارد ولی اينگونه نيست كه يك نوع نسبت باشد و بعداً خواهد آمد اين دو با هم فرق ذاتی دارند.
 ثانياً - مقصود از تحقّق و ثبوت چيست؟ قطعاً مفهوم ايقاع يا مفهوم تحقّق و ثبوت تواند مقصود ايشان باشد چون در نسب تامّه چنين مفهومی اخذ نشده است علاوه بر اين كه اين مفهوم نيز يك مفهوم تصوّری افرادی است و چنانچه قائل به اخذ آن شويم اضافه مفهومی افرادی به نسبت چيزی را تغيير دهد مانند اين كه آن را به همراه نسبت ناقصه هم اخذ كنيم مثلاً بگوييم «تحقّق قيام زيد» يا «تحقّق عدالت عمرو» كه به هيچ وجه تامّه شود و همينطور واقع ثبوت و تحقّق نسبت كه يك امر خارجی و واقعی است نيز تواند أخذ شده باشد زيرا كه در مباحث سابق مفصّلاً براهينی اقامه شد كه ممكن نيست وجود واقعی و يا واقعيت و صدق خارجی معانی در مفاهيم اخذ شود چون الفاظ برای ذات مفاهيم مجرّد از وقوع و عدم وقوع و وجود خارجی يا ذهنى، وضع شده اند و همچنين است اخذ ايقاع نسبت در مدلول جمله خبريه زيرا كه ايقاع و وقوع يك چيز است.
 بنابراين طبق اين مسلك نيز مشكل لا ينحلّ باقی می ماند البته مقصود از ايقاع نسبت اگر مفهوم ايقاع و يا واقع ايقاع در خارج نباشد بلكه مقصود ايقاع نسبت در ذهن باشد به نحوی كه در مسلك شهيد صدر خواهد آمد در اين صورت صحيح خواهد بود ولی نكته آن مطلبی است كه در مسلك شهيد صدر خواهد آمد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo