اجزاء و ارکان صلاة الجمعه/صلاة الجمعة /كتاب الصلاة

موضوع: كتاب الصلاة/صلاة الجمعة /اجزاء و ارکان صلاة الجمعه

بعد از بیان مقدمه مبادی تصوری و همچنین مبادی تصدیقیه پنجمین فصل از باب صلاة الجمعه بررسی اجزا و ارکان صلاة الجمعه است علما فرمودند اجزا و ارکان آن مثل نماز صبح است ؛ نیت، تکبیرة، الاحرام ،قیام، رکوع ،سجود ،تشهد و سلام همانند است لذا فرمودند: ( اجزائها کأجزائها و ارکانها).

«اجزاء ویژه نماز جمعه»

صلاة الجمعه یک امتیازات و اضافاتی در اجزا و ارکان نسبت به نماز صبح دارد مثل خطبه و وجوب الجماعه به همین جهت در هندسه صلاة الجمعه بیان شده ؛ فیها امور معتبرة، شرائطها المعتبره ؛ یعنی این مجموعه یک سری ارکان اجزا و شرایط دارد مثل : ۱- طهارت ۲- هیئت امتثالیه (به جماعت بودن و موخر از خطبتین طبق نظر برخی ) ۳- موقعیت اتیانیه که در چه زمانی باید اتیان شود، باید این سه چیز رعایت شود.

در رابطه با اجزاء مثل نیت، تکبیرة الاحرام، خطبه ، قرائت، رکوع، سجود ، تشهد ، سلام فصل بحث خواهیم کرد ، اما در رابطه با قنوت که یکی از امور رایج است در نماز جمعه اختلاف نظر وجود دارد که آیا جزء و رکن است یا خیر ، نه جزء است نه رکن است.اتفاق علما بر این است که قنوت در نماز مستحب است ، نظر دیگری که می گویند قنوت واجب است خیلی قلیل است اما طائفه ای از روایات دال بر وجوب قنوت موجود است و برخی دال بر تعدد قنوت و برخی دال بر وحدت قنوت هستند، علی أی حال چگونه از این روایات استفاده کنیم؟ و جای قنوت کجاست؟

نظرات:

۱-مشهور: قائل هستند به قنوتان استحباباً ؛ دو قنوت دارد یک قنوت رکعت اول قبل از رکوع و رکعت دوم بعد از رکوع.‌

۲- یک قنوت در رکعت اول .

۳- یک قنوت در رکعت دوم.

۴- اصلا قنوت ندارد .

دلیل اقوال:

۱- قنوت ندارد؛ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ قَالَ: سَمِعْتُ مَعْمَرَ بْنَ أَبِي رِئَابٍ يَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنِ الْقُنُوتِ فِي الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَيْسَ فِيهَا قُنُوتٌ.[1] مستمسک حضراتی است که می‌گویند نماز جمعه قنوت ندارد.

۲- یک قنوت دارد؛ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ فِي قُنُوتِ الْجُمُعَةِ إِذَا كَانَ إِمَاماً قَنَتَ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى وَ إِنْ كَانَ يُصَلِّي أَرْبَعاً فَفِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ قَبْلَ الرُّكُوعِ[2] . اگر امام هست و نماز جمعه است در رکعت اول و اگر نماز ظهر است در رکعت دوم.

۳- قنوت متعدد؛ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: قَالَ: عَلَى الْإِمَامِ فِيهَا أَيْ فِي الْجُمُعَةِ قُنُوتَانِ قُنُوتٌ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ بَعْدَ الرُّكُوعِ وَ مَنْ صَلَّاهَا وَحْدَهُ فَعَلَيْهِ قُنُوتٌ وَاحِدٌ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى قَبْلَ الرُّكُوعِ.[3]

روایتی دیگر که نکته فنی حدیثی دارد :

۴- وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِي الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَهُ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ فَقَالَ لَهُ قَدْ حَدَّثَنَا بِهِ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَنَّكَ قُلْتَ لَهُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى فَقَالَ فِي الْأَخِيرَةِ وَ كَانَ عِنْدَهُ نَاسٌ كَثِيرٌ فَلَمَّا رَأَى غَفْلَةً مِنْهُمْ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ فِي الْأُولَى وَ الْأَخِيرَةِ فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِيرٍ بَعْدَ ذَلِكَ قَبْلَ الرُّكُوعِ أَوْ بَعْدَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُلُّ قُنُوتٍ قَبْلَ الرُّكُوعِ إِلَّا فِي الْجُمُعَةِ فَإِنَّ الرَّكْعَةَ الْأُولَى الْقُنُوتُ فِيهَا قَبْلَ الرُّكُوعِ وَ الْأَخِيرَةَ بَعْدَ الرُّكُوعِ.[4] از اصحاب به ما رسیده که شما فرمودید که در رکعت اول در نماز جمعه قنوت بخوانند و چرا اکنون می فرمایید در رکعت دوم که شبیه نظر اهل سنت است ؟ (فقال فی الاخیره و عنده ناس کثیر) وقتی که امام دید برخی از اهل سنت غافل از صحبت امام و ابی بصیر هستند حضرت فرمود هم در رکعت اول و هم در رکعت دوم قنوت دارد. مردم زیادی نزد حضرت بودند لذا ایشان تقیه کردند،بعد فرمودند همیشه قنوت قبل از رکوع است اما در نماز جمعه در رکعت اول قبل از رکوع استو در رکعت دوم بعد از رکوع .

یک روایت می‌گوید اصلا قنوت ندارد ،یک روایت دیگری می‌گوید دو قنوت دارد و دیگری دال بر یک قنوت است تکلیف ما در این نوع روایات چیست؟

نکته : هرجا شما روایات مثبتات دیدید مثل اینجا بدانید که نبود آن جزء ضربه نمی‌زند، بودن آن ارزش دارد زیرا اگر مکروه بود حضرت نمی‌فرمودند پس استحباب دارد ، حال اگر جایی فرمودند یک قنوت مشخص است که استحباب یک قنوت است و جایی فرمودند دو قنوت معلوم است که استحباب اکید دارد پس هرجا مثبتات دیدید نبود آن ضرر نمی‌زند عدد کمتر مستحب است و عدد بالاتر مستحب موکد است بنابراین فتوا می‌دهیم ‌ مستحب است یکبار [در هر دورکعت فرق ندارد] اگر قنوت نخواند به نماز ضرر نمی‌زند، اگر در هر دو رکعت خواند مستحب موکد است.