رجوع المالک عن اذنه «شرط اباحه»/مکان مصلی /كتاب الصلاة

موضوع: كتاب الصلاة/مکان مصلی /رجوع المالک عن اذنه «شرط اباحه»

(مساله ۲۱ ) إذا أذن المالك بالصلاة خصوصاً أو عموماً ثم رجع عن إذنه قبل الشروع فيها وجب الخروج[1] . در شرط اول مکان مصلی [اباحه] ؛اگر مالک اذن به صلات داد در حالی که عموماً [هر نوع تصرفی] یا خصوصاً [نماز را] اجازه دهد بعد از اذن خود برگشت یعنی نه از این صلات راضی است و نه هیچ صلات دیگری، این شخص که سابقاً مأذون بوده دو حالت دارد ؛ ۱-در حال نماز است ۲-می‌خواهد نماز را شروع کند هر دو، دو حالت دارند یا وسعت وقت یا ضیق وقت مجموعا ۴ قسم عمده می‌شود.

رجوع از اذن ؛

۱- قبل از شروع نماز:

الف) موسع: باید خارج شود.

ب)مضیق: نظرات؛

۱ـ بیرون نماز بخواند هر چند قضا شود.

۲ـ مستقراً در همانجا نماز بخواند.

۳ـ در حال خروج نماز ایمائی بخواند.

۲- حین نماز :

الف) موسع ب) مضیق

در هر دو حالت [الف و ب] این نظرات مطرح میگردد؛

۱ـ در حال اضطرار نماز در حال حرکت بخواند.

۲ـ نماز را بشکند و بیرون ملک مغصوب بخواند. ( اکثریت)

۳ـ همان جا نماز را تمام کند.

طبق مبنای برخی که اولویت را به نماز «تام الاجزا و الشرایط» می‌دهند و مراعات زمان را مهم نمی‌دانند، قائل میشوند قبل از شروع نماز در ضیق وقت ، بیرون از دار غصبی نمازش را بخواند.

برخی «زمان» را مهم قرار می‌دهند و نماز بدلی و اضطراری را به هنگام ضیق وقت جایز میدانند زیرا ماموربه کنونی همین نماز ایمائی است تا اینکه بخواهند نماز تام الاجزا و الشرایط بخوانند به صورت قضا شده.

اشکال: خداوند از ما خواسته نماز بخوانیم و اگر رکوع و سجود اصلی با شرایط انجام ندهیم اینکه نماز نیست !!؟

جواب: اولاً چون خروج از دار غصبی امر دارد ، محبوب مولا است. ثانیاً وقت دارد از بین می‌رود در خارج از وقت آن نماز مطلوب مولا نیست بلکه قضا است، به هنگام اضطرار خداوند رضایت دارد به رکوع و سجود ایمائی و عدم استقرار دارد.

برخی دیگر می‌گویند در همان دار غصبی مستقراً نماز بخواند.( بطلان صلاة بخاطر غصبی بودن واضح است).

رجوع از اذن حین نماز ،چه وقت موسع باشد چه مضیق ؛ به نظر می‌رسد «احتیاط واجب» نظر صحیح باشد، طبق ( لاتبطلوا اعمالکم) از همان جای نماز که اذن برداشته شد در حال حرکت بخواند و ادامه دهد بعد که خارج شد اعاده کند. یعنی جمع کند این قول مطابق احتیاط است با آیه مخالفت نکرده ایم و مطلوب مولا که نماز در وقت است نیز امتثال کردیم احتیاطاً بیرون از دار غصبی نیز نماز می‌خوانیم.

مرحوم صاحب عروة می فرمایند : «وعدم الالتفات إلی نهیه وإن کان فی سعة الوقت،إلاّ إذا کان موجباً لضرر عظیم علی المالک، لکنّه مشکل، بل الأقوی وجوب القطع فی السعة و التشاغل بها خارجاً فی الضیق، خصوصاً فی فرض الضرر علی المالک»[2] . فرمودند اگر ضرری به مالک وارد شود به هنگام ضیق وقت باید نماز را بشکند و در خارج از دار غصبی نماز را بخواند ، ما مطلب بالاتری می‌گوییم می‌گوییم، حتی اگر ضرری هم به مالک وارد نشود نماز در دار غصبی باطل است و از جهت دیگر شکستن نماز مستلزم مخالفت با امر مولاست ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ﴾[3]