موضوع: کتاب الصلاة

تعداد صلاه نوافل

کلام در تعداد فرائض و نوافل بود و بیان شد که عدد فرائض حسب تعداد پنج نماز است از نظر رکعات هم هفده رکعت است اما نوافل که امروز بحث ما می باشد ، مراد صلاة مندوبه است که عدد آن بسیار است به طوری که در موردش گفته اند إن شاء قل وإن شاء کثر یعنی اگر خواستید کم بخوانید و اگر هم خواستید زیاد بخوانید.

لذا تعداد نوافل بسیار زیاد است و از طرفی چون حضرات فقها پیرامون نوافل من الصلاة بحث کرده اند، یک مقدار در حوزه آموزش اجتهاد چون این بحث کمک می‌کند به شکل خیلی مختصر به آن ورود پیدا می‌کنیم و مفصلاً مثل برخی از فقهای عظام وارد این مسئله نمی شویم آن مقدار که مایه توان اجتهاد است مسئله را بررسی می کنیم،

۱_ نافله اسم فاعل است، و فعل آن نفل ینفل نفلا است که جمع آن نوافل میباشد و فعل نفل مصدرش نفل ( به سکون فاء می‌باشد) در رابطه با معانی این فعل از آنجا که مشترک لفظی است لذا معانی متعددی دارد مثل سوگند خوردن (نفلت أی حلفت )؛ یک معنای دیگر آن کمک بلاعوض است، یعنی بخشش، هدیه دادن، یک معنای دیگر آن غنیمت گرفتن است، و معنای دیگر آن به زیادت کاری را انجام دادن است. یعنی انسان بیش از حد کاری را بکند، زیر آن حدی که انسان باید نماز را انجام دهد مربوط به تعداد فرائض است بیشتر از آن می‌شود نافله ،بنابرابن وجه تسمیه نافله به این جهت است که انسان فراتر از حد وظیفه کاری را انجام می دهد زیرا وظیفه اش همان فرائض است، ویا بمعنای هدیه دادن است یعنی به ذات اقدس آن نماز را هدیه میکند.

اقسام نوافل

۲_نوافل مندوبه اقسامی دارد:

الف_ یا رواتب یومیه است: یعنی نوافلی که مترتب بر نمازهای فرائض می باشد،

ب_یاغیر رواتب می باشند

غیر رواتب یومیه

الف :یا موقتی است مثل صلاة لیالی شهر رمضان؛ چون در ماه دیگر که نمی شود خواند

ب: یا غیر موقت است

که غیر موقت دو قسم است :

یا دارای علل و غایت اند که دوقسمت میشوند یا علت دارند مثل نماز زیارت. یا غایت دارد مثل نماز استقساء یا غایت ندارند مثل نماز جعفر طیار‌. بحث ما در صلاة مندوبه و نافله رواتب یومیه است در مابقی بحث نمی کنیم چون بسیار زیاد است در بحث نوافل یا به تعبیری رواتب یومیه یک بحث در عدد آنهاست که کمیت آن چه مقدار است ؟ یک بحث در کیفیت آن است، یک بحث به زمان آن است، و یک بحث در رابطه با احکام شرعی و فقهی آن است، مثلاً وقتی انسان شک کرد در نماز نافله آیا میشود نشسته خواند؟ یا میتوان ایستاده خواند؟

کمیت صلاه یومیه

در رابطه با کمیت، صلاة یومیه بر دو قسمت است

یا جمعه است یا غیرها

اما جمعه کیفیت زمانی اش و تعدادش فرق می‌کند، لیکن غیر جمعه در روز انجام می شود و در تعداد رکعاتش فرموده‌اند که هر صلاة فریضه یک صلاة نافله دارد. مثلاً نماز صبح فریضه، نافله صبح دارد، افزون بر این نافله یومیه یک قسمت دیگر هم به آن اضافه می شود و آن نافله لیل است که هشت رکعت است و متمم و مکمل آن صلاة الوتر است گفته‌اند مجموع این میشود که در هیچ یک اینها علما اختلاف ندارند غیر از نافله عشا، که اصلا نماز وتیره که بعد از نماز عشا می باشد جزو نافله یومیه نیست و اساساً نماز عشا نافله ندارد.

بلکه این نماز وتیره به دو جهت جعل استحبابی شده است:

۱_ مکان صلاة الوتر باشد اگر قضا شد، و این از موارد قضاء قبل از مورد است ،

۲_ دیگر اینکه صلاة رواتب یومیه را دو برابر صلات فریضه کند زیرا از نظر رکعات فرائض هفده رکعت میباشد و نوافل میشود سی و چهار رکعت ، اینکه در برخی از روایات تعداد نوافل خمسون رکعت حساب شده است مثل روایتی که دیروز خواندیم که نبی مکرم اسلام در ضمن وصیتی که به أمیر المومنین علیه السلام فرموده بودند گفته بودند که واما النوافل فالخمسون رکعات، یا مثلاً آن روایت امام حسن عسکری که می فرمایند علامات مومن پنج چیز است یک موردش نوافل است که تعداد نوافل را امام عسکری علیه السلام خمسون رکعات گفته است. اما خب روایاتی هم وجود دارد که فرموده اند رکعات نوافل پنجاه و یک رکعت است.مثلا

۱_ مرحوم کلینی از محمد بن یحیی که از مشایخ ممتاز کلینی است از محمد بن حسین ابن الخطاب از محمد بن اسماعیل بزیع از حنان بن سویر قال سالت اباعبدالله: أَخْبِرْنِي عَنْ صَلَاةِ رَسُولِ اللَّه[1] ‌ که امام صادق علیه السلام می فرمایند هشت رکعت به هنگام زوال قبل از ظهر، و چهار رکعت بعد از آن برای نماز ظهر، هشت رکعت قبل از نماز عصر و چهار رکعت بعد از آن که مربوط به نماز عصر است،سه رکعت نماز مغرب و چهار رکعت بعد از آن برای نافله مغرب؛چهار رکعت نماز عشاء ؛ هشت رکعت نافله شب وسه رکعت صلاة الوتر و دو کهن نافله صبح وبعدازآن دو رکعت نماز صبح که در این روایت چون اخبار از نمازهای رسول خداوند است و نماز شب بر پیامبر واجب است دیگر اسمی از صلاة وتیره به میان نیامده است.

۲_در یک روایت دیگری مرحوم صدوق در خصال آورده که البته این روایت از نظر سند ضعیف است لیکن مطابق عمل اصحاب می باشد که جابر ضعف سند می باشد در اینجا در واقع نماز وتیره را حساب کرده اند که می‌شود پنجاه ویک رکعت. و اما در رابطه با کیفیت نماز های مستحبی از اصل در نماز های مستحبی اقامه علی الرکعتین است بنابراین وقتی گفته می‌شود ثمان رکعات قبل العصر[2] یعنی چهار تا دو رکعتی به همین خاطر در صلاة الوتر به جهت عنایتی که داشته‌اند در موردش گفته شده رکعة.