موضوع: مباحث صلاه یومیه

کلام در صلاة یومیه بود و بیان کردیم که مباحثی در صلاة یومیه مطرح است که عبارتند از:

    1. حکم صلاة یومیه

    2. کمیت صلاة یومیه

    3. کیفیت صلاه یومیه

    4. احکام فقهی صلاة یومیه:

درمورد اثبات حکم تکلیفی وجوب برای صلاة یومیه از آیات و روایات استفاده شد و همچنین از اجماع و ضرورت و سیره نبوی و معصومین و سیره متشرعه قطعی وجود دارد. اما غیر از روایات و ضرورت و اجماع و سیره استفاده از آیات در آن خدشه است که بگوییم صلاة یومیه پنجگانه در آیات، دلالت تفصیلی به وجوبش می باشد زیرا:

۱_ اینکه آیه شریفه می فرماید: ﴿اقم الصلاة لدلوک الشمس إلی غسق اللیل﴾[1] خب اینجا چهار نماز را در بر میگیرد یعنی ظهر و عصر و مغرب و عشا که اگر ما اطلاعی قبلی از این چهار نماز نداشتیم و ما بودیم و این آیه به ماهی هی می گفتیم نماز بخوانید در این وسعت وقتی و زمانی ، بنابراین نمی‌توانیم بدون ضم ضمیمه به عنوان حکم تکلیفی وجوبی برای صلاة استفاده بکنیم.

۲_عبارت ﴿اقم الصلاة﴾[2] ....خطاب به چه کسی است؟ خطاب به نبی مکرم اسلام است پس در اینجا هم باید ضمیمه ای صورت بگیرد برای اینکه خطاب متوجه عموم مسلمین می‌باشد.

۳_ عمده دلیل ما برای اثبات حکم وجوب برای فرائض خمسه بیان باشند از ضرورت، اجماع، سیره نبوی و علوی، وسیره متشرعه قطعیه می باشد که البته این وجوب حکم خمس فرائض است نه صلاة بما هی هی.

تعداد فرائض یومیه

۴_ بحث امروز ما در رابطه با تعداد فرائض یومیه است که در دو بخش اصل تعداد فرائض و تعداد رکعات هر یک از فرائض می‌باشد. باید ببینیم که تعداد نمازها چند تا می‌باشد بعضی ها می‌گویند ۵ تا بعضی ها میگویند ۶ تا. یا مثلا نسبتی می‌دهند به ابی حنیفه که صلاه الوتر هم واجب است البته چنین نسبتی درست نیست. در مانحن فیه هم همانطور که عرض شد عمده دلیل ما ضرورت، اجماع، سیره شرعی، و متشرعیه قطعیه می باشد .

روایت دال بر تعداد نماز های یومیه

اما از باب نمونه چند روایت را خدمتتان عرض می کنم.

۱.محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه وعن محمد بن یحیی عن احمد بن محمد وعن محمد بن اسماعیل عن فضل بن شاذان که همگی اینها از حماد بن عیسی و او از حریز و او هم از زراره و زراره از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که می گوید: سالت أباعبدالله... از امام صادق علیه السلام در رابطه با تعداد نمازها سوال پرسیدم و حضرت فرمودند: که نمازهای واجب تعدادش پنج نماز می‌باشد.

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَمَّا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ فَقَالَ خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهَار ... .[3]

۲. روایت دیگر از شیخ طوسی یعنی محمد بن حسن عن علی بن حسن فضال عن ابن ابی عمیر عن حماد بن عیسی عن معمر بن یحیی قال سالت أباعبدالله علیه السلام... مثل روایت قبلی حضرت می‌فرمایند اصل تعداد فرائض پنج عدد است. در این سلسله روات إبن أبی عمیر جزو اصحاب اجماع میباشد، حماد بن عیسی از اصحاب اجماع میباشد، معمر بن یحیی ثقه و امامی می‌باشد و از اصحاب امام باقر و امام صادق است و دارای کتاب و تالیف می‌باشد بنابراین این روایت صحیحه است.

۳. روایتی دیگر از جناب شیخ صدوق است که باسناده عن معمر بن یحیی عن ابیه عن عبدالله جعفر حمیری عن عیسی الاشعری عن حسین بن سعید عن فضالة بن ایوب که البته برخی گفته‌اند حسین بن سعید از فضالة بن ایوب نقل روایت نمی‌کند بلکه این برادرش حسن بن سعید است که نقل روایت دارد ولی خب این هم صحیح نیست زیرا حسین بن سعید هم از فضالة زیاد روایت نقل کرده است واز طرفی حسن بن سعید و حسین سعید اهوازی همیشه با هم بودند و در ماجرای خفقان کوفه هم اینها با هم آمدند به اهواز وبعد هر از اهواز رفتند به قم وهر دو هم از محدثین بودند. فضالة بن ایوب هم ساکن اهواز بوده و روایاتش هم نوعا از امام موسی بن جعفر علیه السلام است و اگر از امام صادق و امام باقر علیهماالسلام هم روایتی نقل میکند به واسطه است، وهمین طور ثقه می باشد و نجاشی در موردش فرمود کان ثقة فی حدیثه. از اصحاب اجماع میباشد. پس بنابراین طبق این احادیث که تعداد فرائض پنج نماز است حتمی است و زیاد هم روایت داریم در این زمینه و نوعا هم صحیحه هستند.

وَ رُوِيَ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ يَحْيَى قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ- إِذَا جِئْتَ بِالْخَمْسِ الصَّلَوَاتِ لَمْ تُسْأَلْ عَنْ صَلَاة[4] ….

کمیت فرائض یومیه

اما بحث بعدی در رابطه با رکعات این نمازها می‌باشد چرا که بحث کمیت فرائض یومیه دو بخش دارد یکی تعداد اصل نماز یومیه است. ودیگری تعداد رکعاتش می باشد. اینجا هم باز ادله نقلی، سیره شرعی، متشرعه، اجماع و ضرورت داریم و البته چون دیگر بحث سنگینی نیست و یک بحث ثابت شده فقهی است زیاد نمی‌پردازیم به آن بلکه ازباب نمونه به احادیثی دراین زمینه می‌پردازیم.

۱_ شیخ کلینی یعنی محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی عن احمد بن محمد بن عیسی عن علی بن نعمان عن معاویة بن عمار قال سالت أباعبدالله امام صادق علیه السلام می فرمایند پیامبر سلام الله علیه در وصایایی که به امیرالمومنین داشتند در یکی از این وصیت ها آمده می فرمایند که:

و اما أَمَّا الصَّلَاةُ فَالْخَمْسُونَ رَكْعَة[5]

؛البته مراد از پنجاه رکعت، نماز واجب و نماز مستحبی است و اینکه چرا نفرمودند پنجاه و یک رکعت جهتش این است که وتیره جزو صلاة یومیه نیست بلکه این نماز جبران پیش از موعد نماز وتر در صلاة اللیل است.

۲_ یا یک روایت دیگر از شیخ کلینی عن علی بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی عمیر عن عمر ٱذینة عن فضیل بن یسار قال سمعت اباعبدالله که: هفده رکعت نماز فریضه است و سی و چهار رکعت هم نماز نافله، است البته در اینجا دو رکعت نماز نشسته بعد از عشا جابر از فوت صلاة اللیل میباشد.

فَصَارَتِ الْفَرِيضَةُ سَبْعَ عَشْرَةَ رَكْعَةً ثُمَّ سَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّوَافِلَ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ رَكْعَةً مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ فَأَجَازَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذَلِكَ وَ الْفَرِيضَةُ وَ النَّافِلَةُ إِحْدَى وَ خَمْسُونَ رَكْعَةً [6]

ادله ای که ارائه شد خدمت شما ضرورت و اجماع جزو ادله ثانویه هستند یعنی از منابع استنباطی یک سری مطالبی بیان شده که برای جمیع مسلمین محرز شده است این حکم. اما سیره شرعی و سیره متشرعه اینها ادله اولیه هستند. در رابطه با تعداد رکعات جلسه بعد هم روایاتی را میخوانیم و در موردش بحث می‌کنیم.