موضوع: کتاب الديات/سایر فروع مسئله /شمول یا عدم شمول حکم بر سایر مشاهد مشرفه

شرحی بر عبارت تفصیل الشریعه

گذشت که مفرد محلی به لام را فقط مرحوم شهید ثانی ره به تبع فخرالدین رازی مفید عموم می داند.وعموم در مقابل تخصیص است،و اطلاق در مقابل تقیید مانند «احل الله البیع» یا «قتل فی الحرم»و اطلاق دلالتش با مقدمات حکمت است.

در روایت عبارت چنین بود که: «قلت لأبی جعفر (علیه السلام) رجل قتل رجلا فی الحرم قال علیه دیة و ثلث»

مقدمات حکمت زمانی دلالت بر اطلاق دارد که قرینه در انصراف لفظ بر مصداق خاص وجود نداشته باشد.به هر دلیل از قرائن خارجی عدم گستردگی روشن شود؛ می گویند این لفظ مطلق منصرف در معنای خاص است.

قرینهٔ خارجیه از نظر تخصیص از نظر تقیید و از نظر انصراف حکم قرینهٔ لفظیه را دارد.

و یکی از مقدمات حکمت عدم وجود قدر متیقن و انصراف بر مورد خاص است.

حال در روایت فوق این عبارت «الحرم» که مطلق است و قدر متیقن بر انصراف این عبارت به حرم مکه است.

«و اطلاق الحرم فی السوأل ینصرف الی حرم المکة المعظمة، الذی له من الأحکام الخاصة ما لا یوجد فی غیره، مثل الصید، و لا دلیل علی إلحاق حرم المدینة المنوره أو مشاهد المشرّفه بحرم المکة المعظمه،فالقتل فیها کالقتل فی الأماکن العادیة، کما أنه یختص هذا الحکم بالقتل و لا یشمل الأطراف؛ لعدم الدلیل علیها،و مجرد الاحترام لا یقتضی التغلیظ مطلقا»[1]

مرحوم مصنف می فرماید: کلمه الحرم در سوأل منصرف به مکة معظمه است؛ که احکام خاصی برای خود دارد که در غیر خودش یافت نمی شود؛ مثل حکم صید در حرم مکه، و دیگر اینکه دلیلی بر الحاق مدینه منوره و سایر مشاهد مشرفه به حرم مکه نداریم؛پس قتل در غیر مکه مثل حکم قتل در سایر امکان عادی است.و چه اینکه این حکم فقط شامل قتل است و جنایت بر اطراف را شامل نمی شود،زیرا دلیل نداریم،و مجرد محترم بودن موجب تغلیظ نخواهد شد مطلقا.