موضوع: کتاب الديات/سایر فروع مسئله /شمول یا عدم شمول حکم بر سایر مشاهد مشرفه

بحثی در عموم و اطلاق

یکی از ادله قائلین به الحاق سایر حرم های مطهر به حرم مکه مفرد محلی به لام است.چرا که لفظ «الحرم» در روایت مفرد محلی به «ال»می باشد،و عده ایی قائلند مفرد محلی به لام مفید عموم است؛چه اینکه شهید ثانی ره در کتاب الحدود از شرح لمعه می گوید «الحد» مفید عموم است و«فخرالدین رازی متوفای ۶۰۶» که فقیه نیست، ولی مفسر و اصولی قدری است[1] او نیز تصریح می کند که مفرد محلی به ال دال بر عموم است.سیوطی نیز یکی از نشانه هایی که مفرد محلی به لام دال بر عموم است استثناء می باشد مثل آیه شریفه «إن الانسان لفی خسر إلا الذین آمنوا» که نشان می دهد عمومی بوده که استثنائی آمده.

اما اغلب علماء می گویند مفرد محلی به «ال» دال بر عموم نیست بلکه دال بر اطلاق است، که باید از مقدمات حکمت اطلاق را فهمید؛ و اطلاق به معنای رها بودن است و با عموم تفاوت دارد.

اما در این مورد (الحاق سایر مشاهد مشرفه به حرم مکه) نه از عموم می توان استفاده نمود و نه از اطلاق؛اما از عموم نمی توان استفاده کرد زیرا اغلب علماء مفرد محلی به «ال» را مفید عموم نمی دانند چون دلالت بر عموم باید بر اساس وضع باشد، و مفرد محلی به ال برای افاده عموم وضع نشده؛ گرچه شهید اول و فخر رازی چنین نظری دارند.

اطلاق نیزشمول علی البدل دارد، یعنی دلالت مطلق بر معنای گسترده و وسیع دلالت علی البدل است، به این معنا که تا الف هست نوبتِ ب نخواهد رسید؛ اما دلالت عموم بر مدلول خود یکجا و عام است.شهید اول در کتاب القواعد و الفوائد بحثی مفصل در باره «ال» دارد.

همچنین مطلق با الا استثناء نمی شود بلکه انصراف او را محدود در افراد خاص می کند مثل «احل الله البیع» که به آن قدر متیقن می گویند اینجا محل قرینه معنویه در مقام تخاطب است.