موضوع: کتاب الديات/بررسی شمول حکم بر قتل عمد و خطاء /اقوال علما

پاسخ مفتاح الکرامه به کشف اللثام

صاحب مفتاح الکرامه در رد ادعای فاضل هندی در اختصاص حکم تغلیظ فقط به قتل عمد چنین عبارتی دارد:« قال کاشف اللثام: الظاهر اختصاص ذلک بالعمد کما تشعر به عبارة (النهایة) و تعلیل الأصحاب بالانتهاک و یدل علیه الأصل فیقتصر فی خلافه علی الیقین (قلت) و هو صریح (الوسیلة) لکن صریح (المبسوط) و (السرائر) العموم و هو ظاهر إطلاق (المقنعة) و (الغنیة) و ما تأخر عنهما بل ظاهر (السرائر) و کذا (المبسوط) و (الغنیة) الإجماع علیه مع وجود العموم اللغوی فی الأخبار کقوله (علیه السلام) من قتل فی شهر حرام فالأصل ینقطع بذلک و التعلیل یدفعه التصریح و الإطلاق الذی هو کالتصریح بمعونة السیاق فلیلحظ تمام عبارة (المقنعة) و القاتل خطاء یقال له انتهک و لهذا وجبت علیه الکفارة و أقصی ما فی عبارة (النهایة) الإشعار...»[1]

پاسخ ایشان چنین است که گرچه در کتاب «الوسيلة إلى نيل الفضيلة» « محمد بن علی بن حمزه طوسی مشهدى» به این قول تصریح دارد. در عبارات اگر گفته شود «تصریح» یا «صریح» یعنی عبارت صریح و واضح الدلالة است. و اگر بگوید «ظاهر» یعنی از مقدمات حکمت برداشت میشود.

اما ایشان در پاسخ به استدلال «کاشف اللثام» به إشعارِ «النهایة»،به تصریح کتاب های «مبسوط» و «سرائر» و ظاهر کتاب های «مقنعه» و «غنیة» و من تبع همچنین و ادعای اجماع استدلال می نماید.

دیگر استدلال ایشان،دلالت «عموم لغوی»[2] در این مورد مصنف مفتاح الکرامه می گوید در اینجا عموم لغوی وجود دارد و استناد می نماید به «من قَتَلَ» که یا «من» شرطیه است؛ یا «من» موصولهٔ متضمن معنای شرط است. که در هر دو حال مفید عموم است.در عبارت فاضل هندی سومین دلیل را اصل (اصالة البرائه) بیان نموده؛اما اصل در جایی نافذ است که دلیلی نباشد و اینجا همین عموم لغوی خود دلیل است که دلیل سوم کاشف اللثام را رد می کند.

و همچنین ایشان می گوید:اطلاق آنچنانی که مثل تصریح است و با استفادهٔ از سیاق روایت بدست می آید، یعنی از بیان کفاره قتل در روایت؛حتی قاتل خطئی مبتلا به انتهاک است برای همین در قتل خطئی هم کفاره وجود دارد. و دیگر اینکه بیشتر چیزی که در عبارت النهایه وجود دارد اشعار است. گاهی لفظ مجمل یا متشابه است که مُبین مطلبی نیست. گاهی لفظ صریح الدلالة است که به آن نص میگویند.و گاهی لفظ مشعر است که آن دلالت ظاهر می گویند.و ایشان میگوید نهایت برداشت از عبارت النهایة ظهور است ولی «من قتل» تصریح و نص است.