موضوع: کتاب الديات/تغلیظ دیه قتل در حَرَم /اقوال علما

ادامه عبارت مهذب الاحکام

ایشان تعلیل این حکم را از روایت چنین بیان می نماید:« و یدلّ علی ذلک روایتان: الأولی معتبرة زرارة قال: قلت لأبی جعفر (علیه السلام): رجل قتل فی الحرم؟ قال: علیه دیة و ثلث و الثانیة معتبرة ابن أبی عمیر عن أبان عن زرارة قال:قلت لأبی جعفر (علیه السلام) رجل قتل فی الحرم؟ قال: علیه دیة و ثلث، و یصوم شهرین متتابعین من أشهر الحرم»[1]

دو روایت دال بر این حکم را که از هر دو به معتبره یاد نموده اند؛ روایت زراره و روایت ابن ابی عمیر است که روایت ها را قبلا بررسی نمودیم ؛ که در هر دو روایت عبارت مورد اختلاف «الحرم» موجود است.در باره عنوان «معتبره» هم توضیح داده ایم.(جلسه پنجاه و یکم در پاورقی)

اما گفتیم که، به قرینه اینکه در ادامهٔ روایت، کفاره قتل در ماه های حرام بیان شده؛ عده ایی از بزرگان اینجا احتمال قرائت عبارت به «الحُرُم» را نیز وارد می دانند؛ و می گویند وجود احتمال از میان برنده استدلال است. مرحوم مصنف پاسخی به این نظر را در عبارت را بیان می نماید.

اختلاف در نسخه و قرائت گاهی در معنا و تیجه گیری بی تاثیر است.[2] اما در نمونه هایی اختلاف قرائت در معنا موثر است.مانند روایتی از رسول خدا صل الله علیه و آله که عبارت :« من جَدَّدَ قبرا» دارد را میتوان «من حدد» هم قرائت نمود که اولی تجدید قبر میشود و دومی محدود کردن قبر،و مرحوم محقق کرکی در جامع المقاصد به این مطلب اشاره نموده. یا در روایت نبوی صل الله علیه و آله و سلم،که قرائت «لاسَبْق» و «لاسَبَقَ» در معنا موثر است.

ایشان به کسانی که احتمال قرائت «حُرُم» می دهند، اشکال می نماید و می گوید:« و دعوی: أن المراد من الحرم (الحرم) بالضمتین، فیکون خصوص الأشهر الحرم.غیر صحیحة: لأن الحرم أعم من الزمان و المکان، قال تعالی ﴿ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ ذٰلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُمٰاتِ اللّٰهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ﴾، و إن ذلک من مجرد الدعوی بلا دلیل.»[3]

و استدلال ایشان چنین است که، حُرُم اعم از زمان و مکان است، چرا که پروردگار عالم در آیه شریفه فوق الذکر «زدودن آلودگی»، «وفای به نذر» و «طواف بیت عتیق» را از مصادیق تعظیم حُرُمات خدا بر شمرده؛ لذا مصداق حرمات میتواند هم مکان و هم زمان باشد،یعنی هم ماه های حرام و هم حرم مکه.