موضوع: دیه مغلظه/تغلیظِ دیهٔ قتل در حَرَم /بررسی الحاق قتل در حَرَم به حکم قتل در ماه های حرام در تغلیظ دیه

حمل مطلق بر مقید

در بررسی ها به اینجا رسیدیم که فقط یک روایت دال بر تغلیظ دیهٔ قتل در ماه های حرام داریم،لذا روایات باب دیه را مطلق (مطلق قتل بدون قید زمان و مکان) را می گیریم و صحیحه کلیب اسدی را مقیِد این روایات. و در اطلاق و تقیید تعارضی وجود ندارد یا می توان گفت تعارض بدوی است؛پس نیاز به جستجوی مرجح نیست و هر دو روایت نیز حجت است.

بررسی الحاق قتل در حَرَم به حکم قتل در ماه های حرام در تغلیظ دیه

آیا اگر شخصی،دیگری را در حرم[1] به قتل برساند،حکم این قتل نیز به حکم قتل در ماه های حرام ملحق می شود؟

دو قول وجود دارد؛البته نظر ما این است،که دلیل کافی برای این حکم(الحاق حرم به ماه های حرام) نداریم؛ و مرحوم «آیت الله سید محمد صادق روحانی» در کتاب «فقه الصادق» به صراحت بیان می کند که دلیلی بر تغلیظ دیه در حرم نداریم.

اقوال موجود در مسأله

اول الحاق: مرحوم امام خمینی در تحریر الوسیله به این مطلب اشاره می نمایند:« مسألة 23: لو ارتكب القتل في أشهر الحرم- رجب وذي‌القعدة وذي‌الحجّة والمحرّم- فعليه الدية وثلث من أي‌الأجناس كان تغليظاً، وكذا لو ارتكبه في حرم مكّة المعظّمة»[2] . و ایشان از قائلین الحاق حرم به ما های حرام در این حکم هستند.مرحوم «آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری» و «مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی» نیز از قائلین این نظر هستند.

دوم عدم الحاق: آیت الله العظمی خوئی ره می فرمایند:« و هل يلحق بالقتل في الأشهر الحرم في تغليظ الدية القتل في الحرم؟ فيه قولان، الأقرب عدم الإلحاق»[3] ایشان قول نزدیک به صواب را عدم الحاق حرم به این حکم می دانند.از شاگردان آیت الله العظمی خوئی ره مرحوم «آیت الله سید محمد صادق روحانی» و مرحوم «آیت الله اردبیلی» پیرو نظر ایشان هستند.

مرحوم آیت الله العظمی خوئی ره در پاورقی اشاره می نماید که نظر ایشان، خلاف عدهٔ زیادی از بزرگان است و چنین بیان می نماید:« خلافاً للأكثر كما عن كشف اللثام ، بل المشهور كما في مجمع البرهان ، بل في ظاهر المحكيّ عن الشيخ في موضعين من المبسوط و عن ابن إدريس في‌ السرائر و عن غاية المرام و عن الغنية: الإجماع عليه ،بل في محكي الخلاف عن الشيخ إجماع الفرقة و أخبارها . و من هنا أخذ الشيخ في التهذيب في عنوان الباب القتل في الحرم مقابل القتل في الأشهر الحرم »[4]