موضوع : دیه مغلظه/بررسی روایات دال بر تغلیظ دیه قتل در ماه‌های حرام 24/نقد پایانی بر ادعای وجود اخبار در این باب

می بینیم که بسیاری از علماء بعد از شهید ره، همچون علامه محمد تقی شوشتری و مرحوم سید محمد جواد حسینی عاملی در ادعای شهید مبنی بر وجود نصوص کثیره در تغلیظ دیهٔ قتل در ماه های حرام خدشه می کنند؛ و بطور واضح می گویند در این باب،فقط یک روایت داریم.و روایت منقول از صدوق نیز دچار اختلاف در نسخ و اضطراب در متن است.و همچنین فهمیدیم احتمال قوی وجود دارد که مرحوم شهید ره بر اساس ادعای شیخ طوسی ره بر وجود اخبار در این باب این ادعا را مطرح نموده؛و این روش مورد تایید نیست. زیرا روایت زمانی مورد تایید است که عین متن روایت را ملاحظه کنیم، و روش افرادی را که ادعای شیخ مبنی بر وجود روایت را کافی می دانند قبول نداریم.چه اینکه شیخ انصاری در اوایل مکاسب بعد از عبارت « أنّه روى أصحابنا » از قولِ شیخ طوسی؛ می گوید به صرف اینکه بگوییم اصحاب روایت کرده اند و روایت را بیان نکنیم نمی توان به روایت استناد نمود.

هیمنه شیخ طوسی تا قرن هفتم ادامه داشت، تا اینکه نواده او ابن ادریس اولین فردی است که آرا شیخ را نقد نمود.اتباع شیخ کسانی بوده اند که به سخن شیخ و هر ادعای او اطمینان داشته و عمل می نمودند.نمونه این تبعیت، در مسأله مجازات محارب،ذیل آیه محاربه است، که نص قرآن «او» دارد و دلالت بر تنویع و تخییر برای حاکم شرع دارد، می فرماید:« إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ»[1] اما فردی چون «قطب الدین راوندی متوفای ۵۷۲» در کتابش «فقه القرآن»[2] در ذیل این آیه می گوید ظاهر آیه ترتیب است! اما مرحوم «فاضل مقداد متوفای ۸۲۶» در «کنزالعرفان» از این نظر راوندی اظهار تعجب می نماید[3] . تاثیر شیخ بر روی اتباعش تا این حد بوده.چرا که بر اساس این ظاهر و نص قرآن روایاتی هم داریم،که این روایات قائل به ترتیب است نه تخییر،البته مرحوم مقدس اردبیلی در مجمع الفائدة و البرهان میگوید روایات این باب که دال بر ترتیب است، دچار تشتت و اضطراب می باشد،اما از این میان آیت الله العظمی خوئی ره این روایات را پذیرفته و شیخ طوسی ره هم در تبیان و النهایه، فتوا به ترتیب دارد و روایات را بر ظاهر آیه مقدم می دارد.و اتباع او هم از او تبعیت نموده اند.

و صاحب مفتاح الکرامه در مورد ادعای شهید ره در وجود نصوص کثیرة می گوید:« نعم أرسل فی (الخلاف) أخبارا بذلک لکنه لم یطلع علیه صاحب (المسالک)»[4] که در خلاف اشاره به وجود روایت شده ولی شهید آن روایت را ندیده.

به هر حال در این بحث یک روایت داریم و یک اجماع متزلزل.