< فهرست دروس

درس امامت - کتاب المراجعات - استاد ربانی

98/09/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: بررسی حديث مدينه العلم

نکته ای در مورد علم اهل بیت (ع)

سوالی که در مورد علم اهل بیت (ع) مطرح است این است که اولا: سرچشمه علم آنها چیست؟ و ثانیا: قلمرو علم آنان چه مقدار است؟ و ثالثا: قبل از رسیدن به مقام امامت آیا آنان دارای علم گسترده هستند یا نه؟

گفته شد سرچشمه علم اهل بیت (ع)، پیامبر اکرم (ص) است و آنان در طول ایشان از علوم بهره مند هستند. این مطلب در روایات نیز آمده است. قلمرو علم آنان نیز گسترده بوده و شامل ماکان و ما یکون می باشد. اما در مورد اینکه علم آنان قبل از مقام امامت، محدود بوده یا همانند بعد از امامت گسترده بوده اختلاف نظر است و مساله جای بحث دارد. برخی معتقدند علم آنان در این برهه، محدود بوده است و با رسیدن به مقام امامت علم گسترده به آنها افاضه می شود. برخی دیگر معتقدند که علم آنان در این برهه هم گسترده است و مواردی که در روایات به عنوان دریافت علم برای آنان مطرح شده است به معنای دریافت آن علوم به بیان و طریق جدید بوده است.

نکته دیگر اینکه قول به محدودیت علم اهل بیت (ع) قبل از امامت، با عصمت آنان تعارضی ندارد زیرا آنچه با عصمت ناسازگار است جهل مرکب است که از آن مبرا بودند.

 

گزارش از حدیث مدینه العلم در کتاب نفحات الازهار

1. این حدیث از 10 صحابی نقل شده است که از این قرار است: امیرالمومنین (ع)، امام حسن مجتبی (ع)، امام حسین (ع)، عبدالله بن عباس، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله بن مسعود، حذیفه بن یمان، عبدالله بن عمر، انس بن مالک و عمرو بن عاص.[1]

حاکم حسکانی (قرن 5) در کتاب «شواهد التنزیل» که درباره آیات مربوط به امیرالمومنین (ع) و اهل بیت (ع) است، روایت مدینه العلم را به چند طریق از ابن عباس نقل می کند. بعد می گوید این روایت به چند طریق هم از خود امیرالمومنین (ع) نقل شده است. همچنین ابن مسعود، ابن عمر، عقبه بن عامر، ابی ذر، انس بن مالک، سلمان و غیر آنها نیز یاد می کند که روایت را نقل کرده اند.[2]

با چند نفر دیگری که از صحابه بر ناقلین این روایت اضافه شد، جمع صحابه ای که این روایت را نقل کرده اند 14 نفر می شود.

2. تابعینی که این روایت را نقل کرده اند، 14 نفر است.

3. ناقلین از علمای اهل سنت که از قرن سوم تا قرن سیزدهم این روایت را نقل کرده اند 151 نفر می باشد.[3]

4. در کتاب نفحات، 18 نفر از عالمان اهل سنت نام برده شده که حدیث را صحیح دانسته اند.

5. از کسانی که گفته اند این حدیث حسن است 20 نفر نام برده شده است، مانند صلاح الدین علایی . ابن حجر عسقلانی .

طبق صناعت علم حدیث، فرقی بین حدیث صحیح و حسن از جهت اعتبار نیست، و فرق آنها تنها در موارد تعارض روشن می شود و الا هر دو معتبر هستند.

6. عده ای از عالمان اهل سنت این حدیث را ارسال مسلم دانسته اند، شاهد آن اینکه وقتی اوصاف امیرالمومنین (ع) را نام برده اند یکی از القاب ایشان را باب مدینه پیامبر (ص) دانسته اند. و یا یکی از القاب پیامبر اکرم (ص) را مدینه العلم دانسته اند.[4]

7. برخی این حدیث را به نظم در آورده اند.

8. برخی از عالمان اهل سنت این حدیث را مشهور یا متواتر دانسته اند. از جمله سبط ابن حوزی، شیخ عبدالحق دهلوی، محمد بن اسماعیل، مولوی حسن زمان.

9. برای این حدیث شواهد مضمونی فراوانی نام برده شده است که صحت حدیث را تایید می کند. برخی از آنها از این قرار است:

الف) حدیث «انا دار الحکمه و علی بابها».

ب) حدیث « انا مدینه الحکمه و علی بابها».

ج) حدیث «انا دار العلم و علی بابها».

د) حدیث «انا میزان العلم و علی کفتّاه».

ه) حدیث «انا مدینه الجنه و علی بابها».

و) حدیث «انا مدینه الفقه».

ز) حدیث «علی باب علمی و مبین لامته ما ارسلته به من بعدی».

ح) حدیث «انت باب علمی»

ط) حدیث «انت عیبة علمی و باب الذی اوتی منه» و حدیث «علی عیبة علمی»[5]

حدیث مدینه العلم در الغدیر

علامه امینی بر روی سه حدیث در این باره که بیشتر نقل های معتبر از آنها بوده است متمرکز شده است. این احادیث از امیرالمومنین (ع)، جابر بن عبدالله و .... می باشد. ایشان همچنین از 143 نفر از علمای اهل سنت نام می برد که این حدیث را نقل کرده اند. 21 نفر آنان قائل به صحت حدیث بوده اند. ایشان همچنین 11 شواهد برای صحت حدیث ذکر می کند.[6]

 

﴿.....﴾ اللهم صل علی محمد و آل محمد

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo