مراجعه 68 ، احادیث وصایت

موضوع: مراجعه 68 ، احادیث وصایت

نکته ای در مورد احادیث ازدواج امیرالمومنین (ع) با حضرت زهرا (س)

صحبت در باره روایات وصایت بود. امام شرف الدین در این باره پنج روایت را بیان فرمودند. ایشان سپس به مناسبت روایت اخیر که مربوط به ازدواج امیرالمومنین (ع) با حضرت زهرا (س) بود، به ذکر روایات دیگری در این باره می پردازند. این روایات بیان می کنند که خدای متعال دو گزینش ویژه داشته است: یکی گزینش پیامبر اکرم (ص) و دیگری گزینش امیرالمومنین (ع). سیاق روایات بیان شده که گزینش امیرالمومنین (ع) را در راستای گزینش نبوی می داند و نیز روایت ابوایوب که مساله نبوت و وصایت را در کنار هم بیان کرده، گویای آن است که این روایات مربوط به مسئولیت هدایت و رهبری امت است.

امام شرف الدین می فرماید: «و قد تضافرت الروايات أن أهل النفاق و الحسد و التنافس لمّا علموا أن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سيزوّج عليا من بضعته الزهراء- و هي عديلة مريم و سيدة نساء أهل الجنة- حسدوه لذلك و عظم عليهم الأمر، و لا سيّما بعد أن خطبها من‌ خطبها فلم يفلح».[1]

روایات متضافر داریم که افراد بودند که نسبت به ازدواج امیرالمومنین (ع) و دختر پیامبر (ص) حسادت می ورزیدند، خصوصا که برخی از اینها به خواستگاری حضرت زهرا (ع) هم رفته بودند، اما دست رد بر سینه آنها زده شد.

امام شرف الدین در پاورقی می فرماید: « أخرج ابن أبي حاتم عن أنس، قال: جاء أبو بكر و عمر يخطبان فاطمة إلى النبي فسكت و لم يرجع إليهما شيئا، فانطلقا إلى علي ينبهانه إلى ذلك ... الحديث، و قد نقله عن ابن أبي حاتم كثير من الأثبات، كابن حجر في أوائل باب 11 من صواعقه، و نقل ثمة عن أحمد بالإسناد إلى أنس نحوه، و أخرج أبو داود السجستاني- كما في الآية 12 من الآيات التي أوردها ابن حجر في الباب 11 من صواعقه-: أن أبا بكر خطبها، فأعرض عنه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، ثم عمر فأعرض عنه فأتيا عليا فنبهاه إلى خطبتها ... الحديث. و عن علي، قال: خطب أبو بكر و عمر فاطمة إلى رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، فأبى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، قال عمر: أنت لها يا علي ...الحديث. أخرجه ابن جرير، و صححه و أخرجه الدولابي في الذرية الطاهرة، و هو الحديث 6007 من أحاديث كنز العمال ص 392 من جزئه السادس».

درباره کتاب الصواعق محرقه

این کتاب نوشته ابن حجر هیتمی مکی است که یک قرن بعد از ابن حجر عسقلانی می زیسته است. وی کتابش را در رد اهل بدعت و شیعه نوشته است، اما کار خدای متعال اینگونه است که کتابی که بر علیه شیعه نوشته است، در فصل مفصلی از آن، آیات و روایات اهل بیت (ع) بیان شود.

سه باب اول کتاب مربوط به فضایل ابوبکر و بعد عمر و دو باب چهارم و پنجم مربوط به فضایل عثمان است. باب نهم مربوط به خلافت امیرالمومنین (ع) است تا می رسد به باب یازدهم. این باب به فضایل اهل بیت النبی (ص) اختصاص یافته است و در آن ابتدا 14 آیه را گزینش کرده که مربوط به اهل بیت (ع) است و در بخش بعد، روایاتی که درباره اهل بیت (ع) آمده ار ذکر کرده و 44 حدیث را نقل می کند. در بخش سوم به احادیثی در مورد برخی اهل بیت (ع) و به صورت خاص در مورد حضرت زهرا (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) اشاره شده است و سپس در مورد سایر ائمه (ع)، 30 روایت را نقل کرده است.

ابن حجر در شروع باب 11، به بیان ریشه و سرچشمه اهل بیت پرداخته و شروع آن را مربوط به ازدواج امیرالمومنین (ع) و حضرت فاطمه (س) دانسته است. وی در این باره روایت انس بن مالک را نقل می کند که پیامبر خدا (ص) این دعا را در حق آن دو بیان فرمودند: «جمع اللّه شملكما و أعز جدكما و بارك عليكما و أخرج منكما كثيرا طيبا». انس می گوید: «فو اللّه لقد أخرج اللّه منهما الكثير الطيب».[2] وی سپس سخن ذهبی را درباره این روایت نقل می کند که آن را کذب دانسته و در نقد آن می گوید: شما چطور می گویید این روایت کذب است، در حالی که درست است که یکی از راویان این حدیث، مجهول است اما نهایت باعث ضعف حدیث می شود نه کذب بودن آن، علاوه بر اینکه در نقل دیگری همین مضمون آمده، اما سندش صحیح است. وی از نسائی آن را نقل می کند که در آن پیامبر خدا (ص) اینگونه دعا فرمودند: « اللّهمّ‌ بارك فيهما و بارك لهما في نسلهما».

در روایت سومی ابن حجر از داود سجستانی نقل می کند که پیامبر خدا (ص) ابتدا در مورد حضرت زهرا (س) دعا فرمودند: «اللّهم إنّي أعيذها بك و ذريّتها من الشيطان الرجيم» و بعد رو به امیرالمومنین (ع) کرده فرمودند: «اللّهم إنّي أعيذها بك و ذريّتها من الشيطان الرجيم». ابن حجر بعد می گوید: « و قد ظهرت بركة دعائه صلّى اللّه عليه و آله في نسلهما، فكان منه من مضى و من يأتي، و لو لم يكن في الآتين إلّا الإمام المهدي عليه السّلام لكفى‌» و بعد به این مناسبت وارد روایات مربوط به حضرت مهدی (عج) می شود و تعدادی از آنها را نقل می کند.

تدبیر هوشمندانه حضرت زهرا (س) برای بیان فضایل امیرالمومنین (ع)

امام شرف الدین در ادامه می فرماید: «و قالوا: إن هذه ميزة يظهر بها فضل علي، فلا يلحقه بعدها لاحق، و لا يطمع في إدراكه طامع، فأجلبوا بما لديهم من إرجاف، و عملوا لذلك أعمالا، فبعثوا نساءهم إلى سيدة نساء العالمين ينفرنها، فكان مما قلن لها: إنه فقير ليس له شي‌ء، لكنها عليها السّلام لم يخف عليها مكرهن، و سوء مقاصد رجالهن، و مع ذلك لم تبد لهن شيئا يكرهنه، حتى تم ما أراده اللّه عزّ و جلّ و رسوله لها، و حينئذ أرادت أن تظهر من فضل أمير المؤمنين ما يخزي اللّه به أعداءه، فقالت: «يا رسول اللّه زوجتني من فقير لا مال له» فأجابها صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بما سمعت.

و إذا أراد اللّه نشر فضيلة / طويت أتاح لها لسان حسود»

کسانی که نسبت به امیرالمومنین (ع) در جریان ازدواج ایشان با دختر رسول خدا (ص) حسادت می ورزیدند و این را مزیتی برای ایشان به شمار می آوردند، هر چقدر توانستند شروع به جو سازی علیه ایشان کردند، مانند این که زنان خود را نزد فاطمه زهرا (س) فرستادند تا ذهنش را نسبت به امیرالمومنین (ع) بد کرده و برای ایشان نفرت ایجاد کنند. از جمله مطالبی که این زنان گفتند این بود که: «انه فقیر و لیس له شی». اما حضرت زهرا (س) مکر آنان را می دانست، با این حال چیزی نفرمود و منتظر بود فرصتی فراهم شود که این مطلب را بیان کنند، تا فضایل امیرالمومنین (ع) ذکر و دشمنان ایشان خوار شود. بعد خدمت پیامبر (ص) رسیدند و گفتند: شما مرا به عقد کسی درآوردید که مالی ندارد. پیامبر خدا (ص) در جواب فرمودند: «يا فاطمة، أَمَّا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اطَّلَعَ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ فَاخْتَارَ مِنْهُمْ أَبَاكَ فَبَعَثَهُ نَبِيّاً، ثُمَّ اطَّلَعَ الثَّانِيَةَ فَاخْتَارَ بَعْلَكِ فَأَوْحَى إِلَيَّ فَأَنْكَحْتُهُ فَاتَّخَذْتُهُ وَصِيّاً».

علت بگو مگو و مناظرات اصحاب با ائمه اطهار (ع)

نویسنده کتاب «مکتب در فرایند تکامل» گفته است: اعتقاد به عصمت امام و علم لدنی ایشان در میان اصحاب ائمه نبوده است و بعدها در میان عالمان شیعه پیدا شده است. وی در مورد دلیل این مطلب می گوید: شما بببنید زراره وقتی با امام باقر (ع) صحبت می کنند، یکی به دو کرده و مباحثه می کند، در حالی که اگر ایشان نسبت به آن حضرت قائل به عصمت بود، اینگونه سخن نمی گفت. این نویسنده غافل از این مطلب مهم است که شاگردان ائمه اطهار (ع)، با رضایت خود ایشان با آنان مباحثه می کردند. ائمه اطهار (ع) می خواستند تا آنان رشد پیدا کرده و قوی شوند و بتوانند در مقابل دشمنان از دین دفاع کنند. علاوه بر اینکه برخی از این مباحث این گونه بیان می شد تا این مطالب در تاریخ به صورت مستند باقی بماند.

شبیه همین مساله در مورد گفت و گوی میان فاطمه زهرا (س) و پیامبر خدا (ص) و یا امیرالمومنین (ع) نیز رخ داده است، یعنی گفت و گوهایی طبق یک طرح از پیش تعیین شده صورت می گرفته است تا مسائلی بیان شده و در تاریخ بماند. خدای متعال نیز این صحنه سازی ها را گاه انجام داده است. در جریان انفاق در نماز، در روایات آمده است که آن فقیر ملکی بود که به این صورت در میان مردم آمد تا آیه انفاق نازل شود. قرار گرفتن آیه تطهیر در میان آیات مربوط به ازواج پیامبر (ص) هم از همین قبیل است. برخی از علما و محققین اهل سنت گفته اند: اگر نبود اراده الهی که فضایل امیرالمومنین (ع) باقی بماند، معاویه کاری کرده بود که نامی از ایشان باقی نماند. به عنوان نمونه می توان از همین احادیث ازدواج امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) نام برد که چون نام خلیفه اول و دوم در آنها آمده است، در کتب اهل سنت ذکر شده است و اینگونه فضایل امیرالمومنین (ع) نشر داده شده است.

امام شرف الدین در ادامه مراجعه می فرماید: «و أخرج الخطيب في المتفق بسنده المعتبر إلى ابن عباس، قال: لمّا زوّج النبي صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فاطمة من علي، قالت فاطمة: «يا رسول اللّه زوجتني من رجل فقير ليس له شي‌ء»، فقال النبي صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: «أ ما ترضين أن اللّه اختار من أهل الأرض رجلين، أحدهما أبوك و الآخر بعلك «2» ... الخ» «3» و أخرج الحاكم في مناقب علي‌ ص 129 من الجزء الثالث من المستدرك من طريق سريج بن يونس، عن أبي حفص الأبّار، عن الأعمش، عن أبي صالح، عن أبي هريرة، قال: قالت فاطمة: «يا رسول اللّه زوّجتني من علي و هو فقير لا مال له؟ قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: «يا فاطمة أ ما ترضين أن اللّه عزّ و جلّ اطلع إلى أهل الأرض فاختار رجلين، أحدهما أبوك و الآخر بعلك ... الخ» «1». و عن ابن عباس قال: قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: أ ما ترضين أني زوجتك أول المسلمين إسلاما، و أعلمهم علما، و أنك سيدة نساء امتي، كما سادت مريم نساء قومها، أ ما ترضين يا فاطمة أن اللّه اطلع على أهل الأرض فاختار منهم رجلين، فجعل أحدهما أباك و الآخر بعلك ... الخ.

و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بعد هذا إذا ألمّ بسيدة النساء من الدهر لمم، يذكّرها بنعمة اللّه و رسوله عليها، إذ زوجها من أفضل امته، ليكون ذلك عزاء لها، و سلوة عما يصيبها من طوارق الدهر، و حسبك شاهدا لهذا ما أخرجه الإمام أحمد في ص 26 من الجزء الخامس من مسنده من حديث معقل بن يسار، إن النبي صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عاد فاطمة في مرض أصابها على‌ عهده، فقال لها: كيف تجدينك؟ قالت: و اللّه لقد اشتد حزني، و اشتدت فاقتي، و طال سقمي، قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: أو ما ترضين أني زوجتك أقدم امتي سلما، و أكثرهم علما و أعظمهم حلما ... الخ. و الأخبار في ذلك متضافرة لا تحتملها مراجعتنا، و السلام».[3]

ادامه بحث که بررسی سندی این روایات است در جلسه آینده بیان می شود.