مراجعه 59 و 60 نکات پایانی حدیث غدیر

موضوع: مراجعه 59 و 60 نکات پایانی حدیث غدیر

طلبه، عاشق و شیدای امام عصر (ع)

طلبه، کسی است که عاشق و شیدای امام زمان (ع) است. او یک عنصر مسئولیت پذیر است که می خواهد به آیه «نفر» عمل کند. در قاموس او نیست که برای کارهای که انجام می دهد کیسه ای دوخته باشد و به دنبال منافع مادی آن باشد. وقتی طلبه اینگونه باشد، پای همه افت و خیزها می ایستند و سست و دلسرد نمی شود، چون هدف او متعالی و بلند است و بر اساس مقیاس های جزئی تصمیم گیری نکرده است.

اعتراف ابومریم اعظمی

در جلسه گذشته بیان شد که ابومریم اعظمی در مقام اشکال، پذیرفته که اگر پیامبر اکرم (ص) کسی را به عنوان خلیفه تعیین شود، محبت و نصرت او خود به خود به همراه آن می آید. وی در مقام اشکال گفته است: اگر شما قائل به دلالت حدیث بر امامت هستید، محبت و نصرت ملازم آن است و دیگر نیازی به دعای حضرت به آن نبود. وی می گوید: این واضع است که هر کس خلافت شرعی بر مردم دارد، محب و ناصر مردم هم هست و مردم هم لازم است که از تبعیت کنند.

ما نیز می گوییم کلمه «مولا» در حدیث غدیر، بدون هیچ قرینه دیگری، به معنای اولویت و امامت است، چرا که طبق این روایت هر مولویتی که پیامبر (ص) داشتند و امکان داشت برای علی (ع) ثابت شود طبق اطلاق حدیث بر ایشان صدق می کند. به تعبیر دیگر اگر ما باشیم و همین سخن پیامبر (ص) و اطلاق کلام ایشان، کافی بود در دلالت حدیث غدیر بر امامت علی (ع). درباره متن «من کنت مولی» احدی خدشه نکرده است حتی امثال ابن تیمه نیز آن را پذیرفته اند. همین جمله را اگر تفسیر به رای نکنیم، فهم عرفی و عقلایی این است که هر سه مولویتی که پیامبر (ص) داشتند، برای امیرالمومنین (ع) هم ثابت است.

مساله اضافه شدن دعا به این حدیث نیز با اینکه خود حدیث دلالت بر محبت و نصرت دارد، به جهت اهمیت مساله و تاکید بر آن است. این مطلب را خود ابومریم هم قبول دارد که در جایی که مساله دارای اهمیت است تاکید و تکرار لغو نخواهد بود، بله تکراری که هیچ معنای زایدی نداشته باشد لغو است اما تکراری که به جهت تاکید باشد معقول است.

مراجعه 59

بحث درباره حدیث شریف غدیر رو به اتمام است. این حدیث از مراجعه 53 آغاز و مراجعه تا 60 ادامه یافته است. در مراجعه 59 شیخ سلیم می گوید: با توجه به بیانات شما، حدیث غدیر از جهت سند و محتوا، دلالت بر این دارد که مولی در آن به معنای امامت است، اما این نمی تواند در زمان پیامبر خدا (ص) باشد و لذا مربوط به بعد از پیامبر (ص) است، کما اینکه در برخی نقل ها، تعبیر «ولیکم بعدی» آمده است. در اینجا نیز زمان مشخص نشده است و همان طور که امثال ابن حجر مکی و ابن حلبی گفته اند، مولی به معنای امام و بعد از نبی است و این زمان مربوط به بعد از خلفای ثلاثه است.

مراجعه 60

امام شرف الدین در مراجعه 60 چند نکته را بیان فرموده اند:

1. این تاویلی که می گویید معنای حدیث امامت بعد از ثلاثه است با قرائن و شواهدی که در این حدیث است سازگاری ندارد، که از جمله آنها قضیه حارث بن نعمان فهری است. حادث بعد از شنیدن حدیث غدیر، وقتی نزد پیامبر خدا (ص) می آید اعتراض می کند که چرا امیرالمومنین (ع) را بر آنان مسلط کرده است. عذاب الهی بر وی نیز دلالت بر آن دارد که خداوند فهم او را تقریر کرده است. امام شرف الدین می فرماید:

« طلبتم- نصر اللّه بكم الحق- أن نقنع بأن المراد من حديث الغدير أن عليا أولى بالإمامة حين يختاره المسلمون لها، و يبايعونه بها، فتكون أولويّته‌ المنصوص عليها يوم الغدير مآلية لا حالية، و بعبارة أخرى تكون أولوية بالقوة لا بالفعل، لئلا تنافي خلافة الأئمة الثلاثة الذين تقدموا عليه؛ فنحن ننشدكم بنور الحقيقة، و عزة العدل، و شرف الإنصاف، و ناموس الفضل، هل في وسعكم أن تقنعوا بهذا لنحذو حذوكم و ننحو فيه نحوكم، و هل ترضون أن يؤثر هذا المعنى عنكم، أو يعزى إليكم، لنقتص أثركم، و ننسج فيه على منوالكم، ما أراكم قانعين و لا راضين، و أعلم يقينا أنكم تتعجبون ممن يحتمل إرادة هذا المعنى الذي لا يدل عليه لفظ الحديث، و لا يفهمه أحد منه، و لا يجتمع مع حكمة النبي و لا مع بلاغته صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، و لا مع شي‌ء من أفعاله العظيمة، و أقواله الجسيمة يوم الغدير، و لا مع ما أشرنا إليه سابقا من القرائن القطعية، و لا مع ما فهمه الحارث بن النعمان الفهري من الحديث، فأقره اللّه تعالى على ذلك و رسوله صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، و الصحابة كافة».[1]

برگ برنده در مناظر ه

وقتی سبک مناظره و گفتمان میان امام شرف الدین به عنوان یک عالم شیعی با شیخ سلیم بشری رئیس الازهر را می بینیم نشان از مناظره ای بر اساس احترام و انصاف و تکریم دارد. برخی خیال می کنند با گفتن حرف های موهن می توانند در مناظره پیروز شود در حالی که برگ برنده در مناظره در دست کسی است که اخلاقی باشد. اساسا سخن گفتن از روی احترام نافذ تر است از اینکه فرد از کلمات نادرست و موهن استفاده کند. سبک برخی دیگر نیز این است که به جای بیان استدلال، به داد و قال می پردازند و صدایشان را بالاتر می برند در حالی که اینها فایده ای ندارد.

دلایل قوی باید و منطقی نه رگهای گردن به حجت قوی

امام شرف الدین در مناظره طرف مقابل را به اینکه اهل علم و انصاف و دانایی است توصیف می کند، و اینها در مناظرات از جهت عاطفی معجزه می کند. باید توجه داشت که مناظره تنها دو طرف نیست، بلکه افرادی هستند که در آن مجلس و یا بعد از آن ناظر این مناظره و خواننده آن هستند، لذا باید به گونه ای گفت و گو شود که ناظرین هم قانع شوند چرا که تاثیر گزاری در آنها نیز از اهمیت بالاتری برخوردار است.

2. امام شرف الدین می فرماید این مطلبی که شما بیان کردید با مدلول روشن حدیث غدیر در تعارض است، چرا که وقتی پیامبر (ص) می فرماید: «آیا من اولی به مومنین از خودشان نیستم؟». معنای این سخن شامل همه مومنین و از جمله خلفای ثلاثه است یعنی امیرالمومنین (ع) بر آنها اولویت دارد، و این با تاویلی که گفته شده سازگار نیست. (نکته: هر تاویلی باطل نیست، اما تاویلی که با مدلول روشن حدیث در تعارض است، قابل قبول نیست).

عبارت امام شرف الدین چنین است: « على أن الأولوية المالية لا تجتمع مع عموم الحديث، لأنها تستوجب أن لا يكون «علي» مولى الخلفاء الثلاثة، و لا مولى واحد ممن مات من المسلمين على عهدهم كما لا يخفى، و هذا خلاف ما حكم به الرسول حيث قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: «أ لست أولى بالمؤمنين من أنفسهم؟ قالوا بلى، فقال: من كنت مولاه- يعني من المؤمنين فردا فردا- فعلي مولاه» من غير استثناء كما ترى. و قد قال أبو بكر و عمر لعلي «1»- حين سمعا رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، يقول فيه يوم الغدير ما».

ادامه بحث انشاء الله در جلسه آینده دنبال می شود.