/خلق پول /مسائل مستحدثه

موضوع: مسائل مستحدثه/خلق پول /

طرق خلق پول توسط بانک
بانک‌ها به وسیله دو طریق به خلق پول می‌پردازند.
۱) خلق پول از سپرده‌ها
درصدی (بین ۱۰ تا ۳۰ صد) از سپرده‌ها و منابعی که بانک‌ها جذب کرده‌اند در نزد بانک مرکزی بلوکه و اندوخته می‌شود. بانک‌ها در بهترین حالت، درصدِ باقی‌مانده از سپرده و منابع خود ( بین ۷۰ تا ۹۰ درصد) را به مشتریان قرض می‌دهند. در اینصورت، قرض‌گیرنده مقداری از پولی را که دریافت کرده به مصارف مورد نیاز خود می‌رساند و باقی‌مانده را در همان بانک یا بانک دیگر به عنوان سپرده قرار می‌دهد و همین چرخ ادامه پیدا می‌کند و گاهی این چرخش سپرده به گونه‌ای است که به ۱۰ برابر سپرده اولیه تبدیل می‌گردد. لذا به طور طبیعی و قانونی سپرده‌ای که به بانک وارد شود به ۱۰ برابر یا بیشتر تبدیل می‌گردد به این صورت که بانک آن را در قرض‌دادن به مشتریان مختلف صرف می‌کند.
برای نمونه اگر بانک مبلغ یکصد میلیون تومان سپرده جذب کند می‌تواند بر اساس روند مذکور مبلغ یک میلیارد تومان وام به مشتریان خود بپردازد. بانک با این اقدام مبلغی معادل نهصد میلیون تومان خلق پول انجام داده است و البته این کار، رسمی و قانونی است در حالی که پول واقعی در مقابل آن وجود ندارد.
ناگفته نماند که گاهی اوقات خلق پول به وسیله اعتبار شخص ایجاد می‌شود. برای نمونه کسی که یک میلیارد تومان سرمایه مالی دارد و از طرفی هم در بازار دارای اعتبار است، مثلاً می‌تواند به این وسیله، به مقدار ده برابر سرمایه ظاهری‌اش کالا بخرد و مبلغش را بعداً با کسب سود از تجارت با آن کالا پرداخت کند. او در این صورت برای خود خلقِ پول کرده است.
بانک‌ها نیز هرچه بتوانند مبلغ بیشتری جذب کنند، خواهند توانست که مبلغ بالاتری را به مشتریان خود وام بدهند، در اینصورت آنها از سود بیشتری برخوردار می‌شوند. لذا آنها از این طریق به خلقِ پول می‌پردازند.
۲) خلق پول از هیچ
بانک‌ها بوسیله اعتباری که به‌عنوان «بنگاه اقتصادی‌بودن» کسب کرده‌اند و چون «بانک» نامیده می‌شوند، چنین‌اند که بدون داشتن پشتوانه مالی و منابع و جذب سرمایه، اقدام به پرداخت وام می‌کنند و از این طریق به خلق پول می‌پردازند. این کار آنها در واقع خلق پول از هیچ است. اعتبار این بانک‌ها به وسیله امتیازی است که نزد بانک مرکزی برایشان در نظر گرفته شده است.
گاهی اوقات بانک مرکزی به ایشان اعتراض کرده و ‌آنها را دارای طراز قانونی نمی‌شمارند. بانک‌ها با خلق پول (از هیچ) موجب چنین اعتراضی را فراهم کرده‌اند. از طرفی بانک‌ها با این کار باعث افزایش نقدینگی و تورّم می‌شوند.
لذا باید گفت: علّت اصلی تورّم و افزایش نقدینگی صرفاً تحریم یا چاپ پول توسط بانک مرکزی نیست، بلکه به دلیل خلق پول توسط بانک‌هاست.

ناگفته نماند که گاهی بانک‌ها برای وام‌دادن به مشتریان خود به استقراض از بانک‌های دیگر رو می‌آورند لکن باید سودی را به بانک دیگری که از او استقراض کرده‌اند بپردازند.
در برخی موارد نیز بانک‌ها از بانک مرکزی استقراض می‌کنند به این نحو که بانک مرکزی مقداری از پشتوانه موجود همان بانک را برایش آزاد می‌کند و بانک مذکور تعهّدی را به بانک مرکزی می‌دهد مبنی بر اینکه مبلغ دریافت‌شده را در مدّت مشخصی بازگرداند و با این کار به هم‌طرازی برسد.
یادآور می‌شود که هر اندازه بانک مرکزی ضعیف گردد، خلق پول توسط بانک‌ها افزایش می‌یابد و این کار به رشد نقدینگی و افزایش تورّم و بالا رفتن فقر در جامعه می‌انجامد. گاهی اوقات نیز ممکن است که حاکمیت مرکزی از بانک‌ها استقراض کند تا بتواند پرداخت‌های مالی خود را انجام بدهد. لذا ضعف حاکمیت نیز از عوامل تورّم به شمار می‌آید.

حاکمیت باید چنان دارای اقتدار باشد که بتواند بانک‌ها را به سمت مصالح عامه هدایت کند لکن اگر چنین اقتداری وجود نداشته باشد، موجب فساد اجتماعی و رشد نقدینگی و افزایش تورّم و بالا رفتن فقر در جامعه می‌گردد.