اعانة بر إثم/ نوع دوم از مکاسب محرمه /مکاسب محرمه

موضوع: مکاسب محرمه / نوع دوم از مکاسب محرمه / اعانة بر إثم

مسئله اعانت بر اثم

مسئله اعانت بر اثم را مورد بحث قرار می‌دهیم.

در روایت هست که از معصوم نقل شده است که فرمود: وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ ذَرِيحٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: اَللَّهُ فِي عَوْنِ اَلْمُؤْمِنِ مَا كَانَ اَلْمُؤْمِنُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ.[1]

ترجمه: اگر می‌خواهید خداوند شما را یاری کند، شما برادران ایمانی‌تان را یاری کنید.

عون به معنی یار و یاور است. جمع آن اعوان است. این اعانت، ریشه‌اش در همین کمک کردن است.

بحث در مورد اعانت غیر بر اثم

ما می‌خواهیم در مورد اعانت غیر بر اثم بحث کنیم. اگر فردی بخواهد گناهی انجام دهد و فرد دیگری او را در اثمی که می‌خواهد انجام دهد، کمک کند، چه خواهد شد؟

یکی از مصادیق بارز و واضح اثم، ظلم است.

صهیونیست‌های غاصب مصداق بارز، ظاهر و اکمل مصداق ظالمان جهان امروز هستند. چه زمانی گفته می‌شود که یک کشور، معین او شده است؟ چه زمانی گفته می‌شود که مثلاً آمریکا معین بود برای صهیونیست غاصب؟ این اعانت چه زمانی تحقق می‌یابد؟ مثلاً اگر عمر شرب خمر کند، چه زمانی زید معین او به حساب می‌آید؟

اختلاف نظر در مسئله

در مسئله اختلاف نظرات علما بسیار زیاد است.

صرف اعانت به چه چیزی است؟

اکثر فقها اعانت را چنین معنا کرده‌اند: اعانت یعنی ایجاد مقدمه‌ای از مقدمات فعل غیر، با علم به این که آن مقدمه است. و لو این که آقایی که این مقدمه را انجام می‌دهد، قصد حصول فعل از غیر را نکرده باشد. پس دو خصوصیت در اینجا مد نظر قرار گرفته است:

1. مقدمه‌ای از مقدمات فعل غیر را انجام دهد.

2. با این خصوصیت که ایشان علم داشته باشد که این فعلی که انجام داده، مقدمه است.

قول دوم در مورد معنای اعانت

مرحوم محقق ثانی فرمودند که اعانت زمانی تحقق پیدا می‌کند که همه خصوصیاتی که گفتیم وجود داشته باشد؛ یعنی مقدمه‌ای از مقدمات فعل غیر را انجام داده باشد و علم هم داشته باشد به این که کار او مقدمه فعل غیر است. علاوه بر آن، این شخص باید فعل را از غیر قصد کند؛ با همین قصد که این کار توسط غیر اتفاق بیفتد، کارش را انجام می‌دهد.

مثال: فرض کنید شخصی می‌خواهد این عنب را به شخص دیگری بدهد با همه این خصوصیات. یعنی باید علم به این داشته باشد که این فعل او مقدمه ساخت خمر است و قصد هم کرده باشد که آن شخص دیگری، این عنب‌ها را خمر درست کند.

پس مرحوم محقق ثانی، قصد تحقق فعل را هم جزو شرایط اعانت دانست.

قول سوم در مورد معنای اعانت

علاوه بر شرایطی که در اقوال گذشته بود، این فعلی که شخص به غیر کمک کرد تا آن را انجام دهد، باید در خارج تحقق یابد.

مثلاً اگر شخصی انگور را برای شخص دیگری ببرد تا آن را خمر درست کند، اما آن شخص، آن انگور‌ها را فروخت و خمر درست نکرد، در اینجا آن شخص اول معین شخص دوم محسوب نمی‌شود.