مقدمه واجب /مقدمه موصله /تبیین موصله /توضیح کلام استاد فلسفی

موضوع: مقدمه واجب /مقدمه موصله /تبیین موصله /توضیح کلام استاد فلسفی

بحث ما در مقدمه موصله بود.

فوائد علمی در بحث مقدمه هست. اثرات عملی اش کم است.

به طرف داری از نظریه صاحب فصول یکی از بزرگان مطلبشون این است که فرمودند: وقتی ما مامور شدیم به فعلی که متعلق امر مولا قرار گرفت، وظیفه مکلف آنست که این فعل مامور به را با توجه به همه جوانبش، آن را اتیان کند تا امتثال امر شده باشد و به برکت امتثال امر تکلیف ساقط شده باشد. بر اساس این سخن می آیند در مورد فعلی که به وجوب نفسی واجب است (این هم توجه دارید واجب غیری مترشح از واجب نفسی است، به طبعیت از واجب نفسی، واجب غیری پیدا می شود)

حالا که بنابر همین قول که بین وجوب نفسی و وجوب مقدمه اش به وجوب غیری تلازم هست، مکلف در مقام امتثال، با توجه به که همه جوانب را باید در نظر داشته باشد، این واجب نفسی را همراه با مقدمه اش اتیان میکند، حال که فعل واجب نفسی را همراه با مقدمه اش اتیان کرد ( البته توجه دارید در اینجا مقدمه، مقدمه موصله است).

بعد از آنی که جناب مکلف ذی المقدمه را با مقدمه موصله اش اتیان کرد، اینجا یقین داریم آقای مکلف وظیفه خود را انجام داده است و تکلیف از عهده او ساقط شده است.

این سقوط تکلیف نسبت به واجب نفسی، با توجه به تلازمی که بین وجوب نفسی و وجوب غیری است، این حکایت از این دارد که آنچه که واجب است به وجوب غیری، لابد باید موصل الی الواجب نفسی باشد و علامتش همین است که وقتی آقای مکلف ذی المقدمه را با مقدمه اش انجام داد، که مقدمه اش هم مقدمه موصل است.

اینجا هم واجب نفسی را اتیان کرده است هم واجب غیری را. و این دلیل بر این است که آنچه انجام داده مقدمه موصله بوده است.

این حرف که نتیجه اش همان فرمایش صاحب فصول است ولو اینکه آن چهار وجهی که گفته شد برای کلام صاحب فصول شامل این وجه اخیر نشد. یعنی یک وجه جداییست و یک دلیلی مستقل است بر اینکه مقدمه موصله واجب است.

نظر استاد: و لکن آن چه که به نظر میرسد اینست که سخن این بزرگ مورد خدشه باشد.

خدشه از این جهت است که شما آمدید همطور قدم به قدم ما را رساندید سر این نکته که این مکلف کاری کرد که واجب نفسی اتیان شد، واجب غیری هم تحقق یافت، در حالی که ذی المقدمه را اتیان کرده است.

این کاشف از این است که آن مقدمه موصله واجب است. خدشه اش از این جهت است: آنچه شما می فرمایید اعم از دعوای شماست. تا اینجا ما با شما همراهیم. بعد از آن که مکلف واجب نفسی را امتثال کرد بنابر قول به تبعیت وجوب غیری از وجوب نفسی، ایشان هر دورو امتثال کرده است، هم واجب نفسی را هم واجب غیری را اما شما در دو میخواهید بگویید که پس آنچه که واجب بوده هست، مقدمه موصله بوده هست.

این سقوط تکلیف قطعی است. نسبت به نفسی و نسبت به غیری. اما این مساوی با این نیست که واجب مقدمه موصله باشد.

اگر علی فرض مقدمه، مقدمه غیر موصله باشد، تکلیف باز هم ساقط است. یعنی سقوط تکلیف یا امتثال تکلیف دلیل بر این نیست که خصوصا مقدمه موصله واجب باشد. بنابر آن نظری که مقدمه غیر موصله واجب است در اینجا باز تکلیف ساقط است. این مساوی با این امر نیست. این حرف را بعضی دلیل بر وجوب مقدمه موصله گرفتند.

ولكن به نظر می آید که این حرف دلیل نباشد.

استاد فلسفی می فرمایند:

و لکنا نقول ان الامر النفسی بالصلاه انما یسقط مع الاتیان بها من البدو الی الختم. ولما کانت الملازمه بین الوجوب نفسی و الغیری موجوده

ترجمه و توضیح: امر نفسی به صلات زمانی ساقط می شود که مکلف اتیان کند به صلات با تمام خصوصیاتی که در متعلق امر مولا قرار گرفته است. چون که ملازمه بین وجوب نفسی و وجوب غیری موجود است.

از وجوب نفسی ما وجوب غیری را برای مقدمه استفاده کردیم. حالا حرف سر این است که کدام مقدمه، مقدمه موصله یا مقدمه غیر موصله هم هست؟

فَسقوطُ الْاَمْرِ الْغِیرِی ایضا لا یکون الا بالفراغ عن الواجب النفسی

سقوط امر غیری نمی باشد مگر به فراغ از واجب نفسی.

این «سقوطُ الْاَمْرِ الْغِیرِی ایضا لا یکون الا بالفراغ عن الواجب النفسی» اول کلام است. آن کسی که میگوید مقدمه غیر موصل واجب است، همونطور که مقدمه موصل واجب است. آن مقدمه را که انجام داد ولو اینکه ذی المقدمه را انجام نداد این که تکلیف نسبت به واجب غیری تحقق یافت، بنابر قول کسی که مقدمه را به طور مطلق واجب می داند.

مسقطات تکلیف چند امر بود: یکی از مسقطات تکلیف امتثال است.

بعد نتیجه که ایشان میگیرند این است: «و هذه عباره اخری عن وجوب مقدمه الموصله»

این عبارت اخری از وجوب مقدمه موصل است.

نظر استاد: این وجهی که فرمودید، مساوی با این که خصوصا مقدمه موصله واجب باشد نیست. بلکه با وجوب مقدمه غیر موصله هم این سازگار است. آقا واجب نفسی را آورد هم تکلیف نسبت به واجب نفسی ساقط شد، هم تکلیف نسبت به واجب غیری ساقط شد. حالا بر فرضی که واجب غیری مقدمه غیر موصل باشد انجام نشده است؟

کسی نگفته است خصوصا مقدمه غیر موصل واجب است. آن کسی که این حرف را میگوید این را نیز میگوید که مقدمه مطلقا واجب است.

این سقوط تکلیف نسبت به واجب غیری، از آن تعیّن فهمیده نمی شود.