واجب نفسی و غیری/مقدمه موصله / صاحب فصول:مقدمه موصله واجب است /اشکالات به کلام ایشان

موضوع: واجب نفسی و غیری/مقدمه موصله / صاحب فصول:مقدمه موصله واجب است /اشکالات به کلام ایشان

صاحب فصول فرمود: مقدمه موصله واجب است.

اشکالاتی به فرمایش صاحب فصول وارد شده:

یکی از آن ها این است که گفته اند کلام صاحب فصول مستلزم دور است. دور باطل است پس کلام صاحب فصول باطل است.

اشکال دور با تقریبات مختلفی بیان شده:

    1. تقریب اول: فرمایش مرحوم نائینی در کتاب فرائد الاصول: [1]

ارتباط مقدمه با ذی المقدمه را ملاحظه کنید. شکی نیست که وجود ذی المقدمه متوقف بر وجود مقدمه است. اگر شما بخواهید ایصال را شرط کنید در وجوب مقدمه. زمانی مقدمه موصله می شود که ذی المقدمه محقق شود. و این وصف (ایصال) زمانی محقق می شود که ذی المقدمه محقق شود.

نتیجه: وجود مقدمه هم متوقف شد بر وجود ذی المقدمه.

جواب اشکال مرحوم نائینی: دور لازم نمی آید. این بند اول کلام شما که گفتید وجود ذی المقدمه متوقف است بر وجود ذی المقدمه را قبول داریم. اما اینکه نفس مقدمه متوقف باشد بر وجود ذی المقدمه، اینچنین نیست. نفس مقدمه محقق می شود و ربطی به ذات ذی المقدمه ندارد.

مثلا: یک مقدمه صلات، ستر است. اما ستر متوقف بر صلات نیست.

وجوب ستر بر وجود ذی المقدمه متوقف است، یعنی اگر ستر بخواهد بر وجوب متصف شود، بر اساس نظر صاحب فصول باید ذی المقدمه اتیان شود. نتیجه این می شود: وجوب ستر متوقف بر وجود ذی المقدمه است و از آن طرف وجود ذی المقدمه متوقف بر ستر است. یعنی دوری در بین نیست. چیزی که وجود ذی المقدمه متوقف بر آن است وجود مقدمه است نه وجوب مقدمه.

    2. تقریب دوم: محقق حائری در درر الفوائد:[2]

ملاک و مناط وجوب مقدمه عبارت است از توقف داشتن ذی المقدمه بر آن. با این حساب اگر شما (صاحب فصول) ایصال را قید قرار بدهید برای مقدمه، یعنی بگویید مقدمه موصله واجب است. این از این جهت است که ذی المقدمه متوقف بر آن باشد. ذی المقدمه که همان صلات متسترا است متوقف باشد بر ستر. و اگر ایصال را شما دخالت دادید در مقدمه، لازمه اش این است که مقدمه با وصف ایصال توقف داشته باشد بر ذی المقدمه. به عبارت دیگر در این صورت باید وجوب ذی المقدمه متوقف بر مقدمه باشد و وجوب مقدمه متوقف بر ذی المقدمه باشد.

بعضی از اقایان تعریفشان این بود که در تقریر دوم اشکالی که پیش می آید این است که وجوب ذی المقدمه متوقف بر وجوب مقدمه باشد و وجوب مقدمه متوقف بر وجوب ذی المقدمه باشد.

در صورت تقریر اول، دور نسبت به وجودین بود. در صورت ثانیه توقف نسبت به وجوبین است.

الا اینکه این فرمایش محقق حائری هم مورد خدشه است:

دو اشکال مرحوم خمینی بر مرحوم حائری وارد کرده است که در جلسه آینده بیان می شود.