موضوع: كتاب الطهارة/ النجاسات/ کل مسکر مایع

ادله‌ی مختلفی برای اثبات نجاست مسکر مایع بیان شد. در دلیل چهارم به اخباری استناد شد که نبیذ مسکر در کنار خمر ذکر شده بود. در ضمن روایتی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شد که در آن اقسام پنج‌گانه‌ای برای خمر معرفی می‌کرد. پس این روایات بیانگر آن هستند که حکم نجاست همان‌گونه که شامل خمر می‌شود، سایر مسکرات را نیز دربردارد.

در جواب این استدلال گفته شد که روایات مذکور تنها دلالت دارند که خمر دارای مصادیق متعددی بوده و منحصر در عصیر عنبی نیست. بلکه هر چیزی عنوان خمر بر آن صدق کند، نجس است. اما محل بحث آن است که هر مسکر مایعی نجس است و این روایات دال بر نجاست هر مسکر مایعی نیستند.

دلیل پنجم نجاست مسکرات

دلیل پنجم برای اثبات نجاست سایر مسکرات روایاتی هستند که بیان می‌کنند هر مسکری خمر و حرام است؛ از جمله روایت عطاء بن یسار:

حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِيثَمِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ وَ كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ.[1]

پاسخ: اولاً برخی از این روایات، از جمله روایت مذکور دچار ضعف سندی هستند. ثانیاً محتوای این روایات مدعا را اثبات نمی‌کنند؛ مدعا در محل بحث، نجاست هر مسکری است، اما در این روایات سخن از حرمت مسکر است. در این روایات سایر مسکرات تشبیه یا تنزیل به خمر شده‌اند و این تشبیه و تنزیل تنها به لحاظ حرمت صورت گرفته است. اما بیان نمی‌کنند که هر مسکری در جمیع جهات همچون خمر است. در نتیجه نمی‌توان برای اثبات نجاست سایر مسکرات به این روایات استناد نمود.

حکم الکل

از مجموع آنچه بیان شد، این نتیجه حاصل می‌شود که مسکراتی همچون الکل که امروزه از چوب تهیه می‌شوند، نجس نیستند؛ زیرا حکم نجاست تنها برای خمر به اثبات رسید و ادله‌ی مذکور برای نجاست سایر مسکرات، دچار خدشه شدند. بنابراین، مسکراتی که عنوان خمر بر آن‌ها صدق نمی‌کند، نجس نخواهند بود. علاوه بر این، نوعی از الکل که از تبخیر خمر حاصل می‌شود نیز محکوم به نجاست نیست، زیرا تبخیر از موارد استحاله بوده و در اثر این استحاله، ماهیت خمر تغییر یافته و عنوان دیگری بر آن صدق می‌کند. چنان‌که در بخار بول و سایر اعیان نجس نیز حکم طهارت ثابت است. در نتیجه الکل و امثال آن هر چند مسکر هم باشند، نمی‌توان آن‌ها را نجس دانست.

البته مرحوم محقق خوئی در پایان این مسئله بیان می‌کند که حاصل تمام ادله‌ای که طبق قاعده مورد بررسی قرار گرفت، طهارت مسکرات بود. اما توجه به دو مورد باعث می‌شود که در زمینه‌ی طهارت یا نجاست مسکرات، احتیاط واجب را در پیش بگیریم:

    1. همان‌گونه که پیش از این نیز اشاره شده بود، نسبت به نجاست مسکرات اجماع تقدیری وجود دارد.

    2. علاوه بر این، شهرت فتوائیه مبنی بر نجاست تمامی مسکرات وجود دارد.