ادامه تنبیه پنجم/أصالة الاحتياط /الأصول العملية

موضوع: الأصول العملية/أصالة الاحتياط /ادامه تنبیه پنجم

مرحوم آقای صدر فرموده: حق در مقام این است که در مورد بحث مطلقا چه در نسیان مستوعب و چه غیر مستوعب و چه تکلیف به ناسی امکان داشته باشد و چه امکان نداشته باشد برائت جاری خواهد شد.

همچنین نسبت به کلام مرحوم آیت الله خویی فرموده: حتی اگر تکلیف ناسی به اقل را صحیح ندانیم و بگوییم شک به این بر می گردد که با اتیان نماز ناقص تکلیف از ذمه شخص ناسی ساقط شده است یا نه؟ باز می توان قائل به جریان برائت شد به این تقریب که احتمال می دهیم تکلیف به نماز کامل مشروط به عدم اتیان به فرد ناقص به نحو شرط متأخّر باشد چون فرد ناقص از شخص ناسی وافی به ملاک صلاتیت بوده است، با وجود این احتمال شک در حدوث تکلیف جدید به نماز کامل و وجوب اعاده و قضا نسبت به او داریم برائت جاری می شود.

به تعبیر دیگر در اینجا شک به کیفیت و حدود جعل تکلیف مولا بر می گردد و مجرای برائت خواهد بود.ایشان در بحوث می فرماید: انه من الشك في التكليف أيضا لأن الأقل الصادر من الناسي إذا كان وافيا بملاك الواجب تقيد وجوب الأكثر لا محالة بما إذا لم يأت المكلف بالأقل نسيانا بنحو شرط الوجوب من أول الأمر فيكون من الشك في أصل حدوث التكليف و هو مجرى البراءة.[1]

به تعبیر دیگر بعد از اتیان شخص ناسی به نماز بی سوره و زوال صفت نسیان از او در وقت و یا خارج وقت، شک می کنیم که بر او اعاده و قضا لازم است یا خیر؟ چون شاید همان نماز ناقص از ناسی وافی به تمام ملاک نماز کامل در حق او بوده است لذا شک در حدوث تکلیف جدید نسبت به او داریم برائت جاری خواهد شد.

همچنین در محل بحث مطلقا علم اجمالی منجزیت ندارد چون ناسی که علم اجمالی داشته یا نماز اقل بر او واجب بوده و یا نماز اکثر، این علم اجمالی دائما یک طرفش از محل ابتلا خارج شده است، چون ناسی نماز بدون سوره را خوانده است، بعد از آن که خوانده فهمیده که یک جزء را فراموش کرده است، اگر یک طرف علم اجمالی از دائره خارج است، علم اجمالی مطلقا اثر نمی گذارد، لذا شک می کند که نسبت به اتیان اکثر و نماز کامل تکلیفی دارد یا خیر؟ برائت جاری می کند.