اعمال حج تمتع

موضوع: اعمال حج تمتع

مرام از یوم الحصبه

کلام در مراد از یوم الحصبه که در فقه اسلامی آمده است، بود. ما ابتداءا با احکام این روز کار نداریم و فقط می‌خواهیم مراد از آن را مشخص کنیم و بعد احکام آن را بیان می‌کنیم.

یوم الحصبه روزی است که حجاج از منی به طرف مکه می‌روند، بین منی و معلی، منطقه‌ای است که نام آن حصبه است که در این منطقه احکامی وجود دارد، یکی از احکام آن این است که مستحب است حجاج در این منطقه چند دقیقه استراحت کنند، این یوم الحصبه است.

در مراد یوم الحصبه، دو نظریه وجود دارد:

نظریه اول: مراد از یوم الحصبه، روز 13 ماه ذی الحجه است. این نظریه از مشهور ظاهر می‌شود.

حدائق: «الظاهر من الاخبار المتقدمة أن یوم الحصبة هو الیوم الثالث من أیام التشریق».[1]

نظریه دوم: یوم الحصبه، روز 14 ذی الحجه است. این نظریه از شیخ طوسی در خلاف: « و هی بعد انقضاء أیام التشریق»[2] ظاهر می‌شود.

و بعضی این نظریه را به مبسوط[3] را نسبت داده‌اند البته در چند جای دیگر مبسوط می‌گویند روز 13 یوم الحصبه است.

همین نظریه را مرحوم آقای خویی نیز قبول دارند.

دلیل بر نظریه اول: یوم الحصبه روز 13 است

دلیل بر این نظریه، پنج روایت است که همان طائفه مفسره است که در چند جلسه قبل بیان شد (ح1 و 4 و 12 و 14 و 19 از باب 46 ابواب ذبح) که 2 حدیث صحیح است و سه حدیث خیر.

منها: «وَ عَنْ أَبِی عَلِی الْأَشْعَرِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یحْیى عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مُتَمَتِّعٍ یدْخُلُ یوْمَ التَّرْوِیةِ وَ لَیسَ مَعَهُ هَدْی قَالَ فَلَا یصُومُ ذَلِكَ الْیوْمَ وَ لَا یوْمَ عَرَفَةَ- وَ یتَسَحَّرُ لَیلَةَ الْحَصْبَةِ فَیصْبِحُ صَائِماً وَ هُوَ یوْمُ النَّفْرِ وَ یصُومُ یوْمَینِ بَعْدَهُ».[4]

منها: «عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیرِی فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى وَ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ وَ عَلِی بْنِ إِسْمَاعِیلَ كُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ قَالَ عَلِی ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ قَالَ قَبْلَ التَّرْوِیةِ وَ یوْمَ التَّرْوِیةِ وَ یوْمَ عَرَفَةَ- فَمَنْ فَاتَتْهُ هَذِهِ الْأَیامُ فَلْینْشِئْ یوْمَ الْحَصْبَةِ وَ هِی لَیلَةُ النَّفْرِ».[5]

این دو حدیث صحیح هستند.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ یعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیادٍ جَمِیعاً عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ لَا یجِدُ الْهَدْی قَالَ یصُومُ قَبْلَ التَّرْوِیةِ وَ یوْمَ التَّرْوِیةِ وَ یوْمَ عَرَفَةَ- قُلْتُ فَإِنَّهُ قَدِمَ یوْمَ التَّرْوِیةِ قَالَ یصُومُ ثَلَاثَةَ أَیامٍ بَعْدَ التَّشْرِیقِ- قُلْتُ لَمْ یقِمْ عَلَیهِ جَمَّالُهُ قَالَ یصُومُ یوْمَ الْحَصْبَةِ وَ بَعْدَهُ یوْمَینِ قَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَصْبَةُ قَالَ یوْمُ نَفْرِهِ قُلْتُ یصُومُ وَ هُوَ مُسَافِرٌ قَالَ نَعَمْ أَ لَیسَ‌ هُوَ یوْمَ عَرَفَةَ مُسَافِراً إِنَّا أَهْلُ بَیتٍ نَقُولُ ذَلِكَ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیامٍ فِی الْحَجِّ یقُولُ فِی ذِی الْحِجَّةِ».[6]

این حدیث موید است، چون ضعف سندی دارد. به اینکه مرحوم کلینی به دو طریق نقل کرده که یکی سهل بن زیاد است که ضعف دارد و دیگری از احمد بن محمد عیسی است که این طریق هم ضعیف است چون ایشان از شاگردان امام رضا یا امام جواد یا امام عسگری است و رفاعه از شاگردان امام صادق بوده و اختلاف است که موسی بن جعفر را درک کرده باشد، حال چگونه می‌تواند کسی از اصحاب امام جواد از ایشان نقل حدیث کنند. قطعا بین این دو کسی بوده که احمد بن محمد بن عیسی به وسیله آن از رفاعه نقل می‌کند که معلوم نیست چه کسی است.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ قَالَ رُوِی عَنِ النَّبِی ص وَ الْأَئِمَّةِ ع أَنَّ الْمُتَمَتِّعَ إِذَا وَجَدَ الْهَدْی وَ لَمْ یجِدِ الثَّمَنَ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیامٍ فِی الْحَجِّ یوْماً قَبْلَ التَّرْوِیةِ- وَ یوْمَ التَّرْوِیةِ وَ یوْمَ عَرَفَةَ- وَ سَبْعَةَ أَیامٍ إِذَا رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ لِجَزَاءِ الْهَدْی فَإِنْ فَاتَهُ صَوْمُ هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْأَیامِ تَسَحَّرَ لَیلَةَ الْحَصْبَةِ وَ هِی لَیلَةُ النَّفْرِ- وَ أَصْبَحَ صَائِماً وَ صَامَ یوْمَینِ مِنْ بَعْدُ فَإِنْ فَاتَهُ صَوْمُ هَذِهِ الثَّلَاثَةِ الْأَیامِ حَتَّى یخْرُجَ وَ لَیسَ لَهُ مُقَامٌ صَامَ هَذِهِ الثَّلَاثَةَ فِی الطَّرِیقِ إِنْ شَاءَ وَ إِنْ شَاءَ صَامَ الْعَشْرَ فِی أَهْلِهِ وَ یفْصِلُ بَینَ الثَّلَاثَةِ وَ السَّبْعَةِ بِیوْمٍ وَ إِنْ شَاءَ صَامَهَا مُتَتَابِعَةً إِلَى أَنْ قَالَ وَ مَنْ جَهِلَ صِیامَ ثَلَاثَةِ أَیامٍ فِی الْحَجِّ صَامَهَا بِمَكَّةَ إِنْ أَقَامَ جَمَّالُهُ وَ إِنْ لَمْ یقِمْ صَامَهَا فِی الطَّرِیقِ أَوْ بِالْمَدِینَةِ إِنْ شَاءَ فَإِذَا رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ صَامَ السَّبْعَةَ الْأَیامِ».[7]

این حدیث هم مرسله است و موید است.

منها: «وَ عَنْ غِیاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِی ع مِثْلَهُ وَ زَادَ فَصِیامُ ثَلَاثَةِ أَیامٍ (فِی الْحَجِّ) وَ سَبْعَةٍ إِذَا رَجَعَ قَالَ وَ قَالَ عَلِی ع إِذَا فَاتَ الرَّجُلَ الصِّیامُ فَلْیبْدَأْ بِصِیامِهِ لَیلَةَ النَّفْرِ».[8]

این حدیث اگرچه جزء روایات مفسره نیست اما مفاد آن مفاد روایات مفسره است. اما دلیل موید بودن این است که مرحوم عیاشی از قیاس بن ابراهیم نقل می‌کند که مرحوم عیاشی اواخر قرن سه بوده و معاصر مرحوم کلینی بوده است، غیاث بن ابراهیم از شاگردان امام صادق علیه السلام بوده و امام صادق علیه السلام در سال 148 به شهادت رسیده و فاصله 148 با مثلا 310 زیاد است و در بین باید واسطه باشد که ذکر نشده و امکان ندارد عیاشی از غیاث بن ابراهیم نقل کند.

دلیل نظریه دوم: ان شاء الله در جلسه بعد خواهد آمد.