حیثیت مابه یُنظر و مافیه یُنظر بودن لفظ/الوضع /المقدمة

موضوع: المقدمة/الوضع /حیثیت مابه یُنظر و مافیه یُنظر بودن لفظ

اشکال صاحب فصول

خلاصه اشکال استعمال لفظ در لفظ که صاحب کفایه از صاحب فصول نقل فرومدند که هرچند بین حالی ومحکی و دال و مدلول است که باید تغایر وتباین باشد داشته باشند اما لازمه استعمال لفظ در شخص لفظ اتحاد دال ومدلول است. لفظ باید مابه یُنطر باشد و هم مرآت باشد وهم چون شخص لفظ مقصود است باید نظر نسبت به آن استقلالی باشد پس محذور اتحاد بین دال و مدلول مطرح می شود.

جوابی که صاحب کفایه دادند این بود که دال ومدلول در مثل زید قائمٌ، تغایر دارند و تغایرشان ذاتی و طبیعی است. زید دال است ولی مدلول زید لفظ زید نیست بلکه شخص زید است. بین دال و مدلول مباینت ذاتی و طبیعی وجود دارد اما گاهی لفظ استعمال می شود و مستعمل فیه خود لفظ است شخص همین لفظ است این جا گرچه تباین ذاتی وجود ندارد بین لفظ زید که دال است و مدلول زید که خود همین لفظ است اتحاد است نه مباینت. ذاتاً یکی می باشند اما مباینت اعتباری موجود است به این معنی که زید از این نظر که لفظی است صادر از گوینده حاکی می شود ونظر به آن مرآتی است واین لفظ مابه یُنظر است اما از این جهت که خود این لفظ مقصود است ومراد شخص همین لفظ است می شود مدلول از یک حیث دال و از یک حیث مدلول به یک اعتبار دال می شود(مابه یُنظر) وبه اعتبار دیگر می شود مدلول (وما فیه ینظر). این تباین مباینت بین دال ومدلول اگرچه تباین اعتباری است درباب دال و مدلول کفایت می کند نتیجه مباینت بین دال و مدلول گرچه تباین اعتباری است اما این مباینت در باب دال و مدلول کفایت می کند نتیجه مباینت بین دال و مدلول گرچه امری است ضروری اما لازم نیست که این مباینت ذاتی و طبیعی باشد با این بیان اشکال اول صاحب صول جواب داده می شود. باقی می ماند اشکال دوم.

«صحّة استعمال اللفظ فيما يناسب ما وضع له ، هل هو بالوضع ، أو بالطبع؟»[1]