استعمال لفظ در غیر ماوضع له/الوضع /المقدمة

موضوع: المقدمة/الوضع /استعمال لفظ در غیر ماوضع له

انواع استعمال لفظ

درمعنای حقیقی و غیر معنای حقیقی بدون قرینه بحثش گذشت. استعمال لفظ در معانی مجازی آیا دائر مدار طبع سالم است یا دائر مدار وضع نوعی است؟ وضع نوعی را گفتیم یعنی واضع اجازه کلی داده و معنی و ماده خاصی مد نظرش نباشد. اگر لفظ استعمال شود نیازمند به وضع نوعی نیستم بلکه وضع در برخی موارد اصلا وجود ندارد .

بحث امروز این است که در غیر وضع له پذیرش طبع کافی است و وضع نوعی لازم نیست:

شاهد بر مدعی:

    1. گاهی بین معنای لفظ و مستعمل فیه قرینه است ولی با وجود قرینه استعمال صحیح نیست. این شاهد است که وضع نوعی دخالت ندارد و قبول طبع دخالت دارد.

درمرکبی مثل انسان ،که مرکب از اجزای جسمی و روح و بدن است، آیا اسم جزء کوچک مثل یک بند انگشت یا یک ناخن می توان استعمال کرد در مورد کل انسان؟ با این که قرینه جز و کل در این استعمال است، این استعمال صحیح نیست چون طبع و ذوق انسان قبول نمی کند.

    2. استعمال لفظ در لفظ از قاعده و قانون مشهور تبعیت نمی کند. چون مشهور می گویند استعمال لفظ در غیر ما وضع له نیازمند علاقه است مثل زید قائم ضرب زید

گاهی علاقه نیست و استعمال صحیح است و گاهی علاقه است و استعمال صحیح نیست.

ما می گوییم استعمال دائر مدار قبول و پذیرش طبع است

نظر سوم :

حتی در غیر از معنای حقیقی(مجازی) وضع شخصی نیاز داریم. پس هر استعمالی متوقف بر وضع شخصی است.

این نظر را قبول نداریم .چون دلیل متوقف بودن استعمال بر وضع چیست؟ اگر هم متوقف باشد وضع حداقلی که نوعی است باید باشد؟

در مواردی استعمل داریم ولی قرینه نداریم مثل استعمال لفظ در لفظ که معیار قبول طبع است . ولی ما ثبت می کنیم که این جا هم قرینه داریم.

وضع نوعی ( ماده یک لفظ در قالب هر هیات، هیات یک لفظ با هرماده)