1403/12/06
بسم الله الرحمن الرحیم
التنبیه الأوّل، وجوب التفقّه فی مسائل الحلال و الحرام المتعلّقة بالتجارات/تنبیهات البیع /کتاب البیع
موضوع: کتاب البیع/تنبیهات البیع /التنبیه الأوّل، وجوب التفقّه فی مسائل الحلال و الحرام المتعلّقة بالتجارات
متن کتاب: و قد ورد فی الحدیث عن النبی صلّى اللّٰه علیه و آله: «أنّ اللّٰه تعالى قد تكفّل لطالب العلم برزقه عمّا ضمنه لغیره (1)» بمعنى أنّ غیره (2) یحتاج إلى السعی على الرزق حتّى یحصل له (3)، و طالب العلم لا یكلَّف بذلك (4)، بل بالطلب (5)، و كفاه (6) مئونة الرزق إن أحسن (7) النیة و أخلص القربة؛ و عندی فی ذلك من الوقائع ما لو جمعته بلغ ما لا یعلمه إلّا اللّٰه من حسن صنع اللّٰه تعالى و جمیل معونته منذ ما اشتغلت بالعلم، و هو (8) مبادی عشر (9) الثلاثین و تسعمائة إلى یومنا هذا و هو (10) منتصف شهر رمضان سنة ثلاث و خمسین و تسعمائة.
1. «ما» در این عبارت، مای مصدریّه بوده و «عمّا ضمنه الخ»، جار و مجرور و متعلّق به محذوف می باشد ای: «انّ الله تعالی قد تکفّل لطالب العلم برزقه بدلاً عن ضمانة الرزق لغیر طالب العلم».
تفاوت تکفّل رزق با ضمانت رزق آن است که در ضمانت، شخص مأمور به کسب رزق است و خداوند ضمانت می کند که اگر در اثر کسب رزق، رزق به دست نیامد، رزق شخص را تأمین نماید، در حالی که در تکفّل، شخص مأمور به کسب رزق نیست و خود خداوند مستقیماً رزق فرد را به عهده می گیرد.
2. ای غیر طالب العلم.
3. ای حتّی یحصل الرزق له.
4. ای بالسعی علی الرزق حتّی یحصل له.
5. ای بل یُکَلَّف بطلب العلم.
6. ای و کفاه الله تعالی.
7. ای طالب العلم.
8. ای ابتداء اشتغالی بالعلم.
9. «مبادی»، جمع مبدأ بوده و «عَشر» به معنای دهه می باشد و لذا معنای «مبادی عَشر الثلاثین و تسعمأة»، اوایل دهه 930 خواهد بود.
10. ای یومنا هذا.
متن کتاب: و بالجملة، لیس الخبر كالعیان. و روى شیخنا المتقدّم محمّد بن یعقوب الكلینی قدّس سرّه بإسناده إلى الحسین بن علوان، قال: «كنّا فی مجلسٍ نطلب فیه العلم، و قد نَفِدَت (1) نفقتی فی بعض الأسفار، فقال لی بعض أصحابی: من تؤمّل لما قد نزل بك؟ فقلت: فلاناً، فقال: إذاً و اللّٰه لا تسعف بحاجتك و لا تبلغ أملك و لا تنجح طلبتك! قلت: و ما عِلمُك رحمك اللّٰه؟
قال: إنّ أبا عبد اللّٰه علیه السلام حدّثنی: أنّه قرأ فی بعض كتبه: «إنّ اللّٰه تبارك و تعالى یقول: و عزّتی و جلالی و مجدی و ارتفاعی على عرشی، لأقطعنّ أمل كلِّ مؤمّل غیری بالیأس، و لأكسونَّه ثوب المذلّة عند الناس، و لأُنحینّه (2) من قربی، و لأُبعّدنّه من و صلى، أ یؤَمِّلُ غیری فی الشدائد و الشدائد بیدی؟! و یرجو غیری و یقرع باب غیری و بیدی مفاتیح الأبواب و هی (3) مغلّقة و بابی مفتوح لمن دعانی، فمن ذا الذی أمّلنی لنوائبه (4) فقطعته دونها (5)؟ و من ذا الذی رجانی لعظیمة فقطعت رجاءه منّی؟ جعلت آمال عبادی عندی محفوظة، فلم یرضوا بحفظی، و ملأت سماواتی ممّن لا یملّ من تسبیحی (6) و أمرتهم (7) أن لا یغلقوا الأبواب بینی و بین عبادی، فلم یثقوا (8) بقولی. أ لم یعلم من طَرَقَتْه نائبة من نوائبی أنّه لا یملك كشفها (9) أحد غیری إلّا مِن بعد إذنی، فما لی أراه (10) لاهیاً عنّی (11)؟ أعطیته بجودی ما لم یسألنی، ثمّ انتزعته (12) عنه فلم یسألنی ردّه (13) و سأل غیری،
1. ای تمّت و انقطعت.
2. «نحاه ینحی» به معنای برداشتن یک شیء و دور انداختن آن می باشد و در اینجا به معنای آن است که من این بنده را از قرب خودم دور می اندازم.
3. ای الأبواب.
4. «نوائب»، جمع «نائبة» به معنای بلا و پیش آمد می باشد.
5. ای قطعت ذلک العبد قرب نوائبه و لم أنجّیه منها.
6. مراد، ملائکه می باشد.
7. ای الملائکة.
8. ای عبادی.
9. ای کشف تلک النائبة.
10. ای عبدی.
11. «لهی عنه»، به معنای «ترکه» می باشد در صورتی که این ترک، عمدی نبوده و به دلیل سهو و یا غفلت در اثر اشتغال به امور دیگر باشد؛ لذا «لاهیاً عنّی» در این روایت به معنای «غافلاً عنّی» خواهد بود.
12. ای ثمّ انتزعت ما أعطیته بجودی.
13. ای ردّ ما انتزعت عنه.
متن کتاب: أ فترانی أبدأ بالعطایا قبل المسألة، ثمّ أُسأَل فلا أُجیب سائلی؟ أ بخیل أنا فیبخّلنی عبدی؟ أ وَ لیس الجود و الكرم لی؟ أ وَ لیس العفو و الرحمة بیدی؟ أ وَ لیس أنا محلّ الآمال، فمن یقطعها (1) دونی؟.
أ فلا یخشى المؤمّلون أن یؤمّلوا غیری؟ فلو أنّ أهل سماواتی و أهل أرضی أمّلوا جمیعاً ثمّ أعطیت كلّ واحد منهم مثل ما أمّل الجمیع، ما انتقص من ملكی مثل عضو (2) ذرّة، و كیف ینقص مُلْكٌ أنا قیّمه؟ فیا بؤساً (3) للقانطین من رحمتی! و یا بؤساً لمن عصانی و لم یراقبنی!» انتهى الحدیث الشریف، و انتهى كلام شیخنا الشهید رحمه اللّٰه.
1. ای الآمال.
2. «عضو»، مصدر به معنای جدا کردن می باشد.
3. «بُؤس» به معنای مشقّت، نداری و بینوایی می باشد.
