موضوع: تفسیر موضوعی/حسادت و خیرخواهی /آیه 10 سوره حشر

کلام در آیه 10 سوره حشر بود.

﴿وَ الَّذينَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذينَ سَبَقُونا بِالْإيمانِ وَ لا تَجْعَلْ في‌ قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحيمٌ﴾

معنای آیه بیان شد.

شرح لغات :

غل : این واژه لازم است روشن شود. غل از غلل آمده است.

راغب غلل را به معنای چیزی که حرکت تدریجی و مخفیانه داشته باشد ، بیان کرده است[1] مثل سایه که حرکت نامحسوس و غیر ملموس است و یا حرکت آفتاب و خورشید که مخفی است.

اینها را غلل می گویند در لغت عرب.

لذا یکی از نام های آب جاری ، غلل است چرا که تدریجی و مخفیانه در درخت نفوذ می کند

علی ای حال غلل یعنی هرچیزی که حرکت آرام داشته باشد.

غلل را ما به معنای کینه و حسادت بیان کردیم. وجه این تسمیه این است که حرکت حسادت و کینه در قلب مومن مثل حرکت سایه و خورشید ، مخفی و آرام است. حسادت با جیغ و داد وارد قلب مومن نمی شود.

این یعنی مومن باید مراقب باشد. مبادا حسادت انسان را به خواب ببرد و وارد قلب انسان شود.

افرادی که اعتماد به نفس کاذب در این قضیه دارند ، معمولا دچار این مساله حسادت می شوند.

انسان باید از کمترین علائم شروع حسادت ، دوری کند.

در لسان العرب حسد را نوعی غل می دانند به خاطر همین قانون مذکور که بیان شد[2]

عداوت هم از مصادیق غل بیان کرده اند.

اخوان : صیغه جمع است. اخوان به فتح همزه ، تثنیه است و اخوان به کسر همزه جمع است.

مباحث و نکات تفسیری :

در این آیه از سه گروه سخن به میان آمده است ؛ انصار و مهاجر و تابعین.

سه خصوصیت تابعین :

در این آیه به سه خصوصیت تابعین اشاره می کند.

1 - مدام به دنبال مغفرت و توبه و اصلاح نفس هستند.

مجاهده نفس مثل کار قلب مداوم است و همیشگی تا زمانی که اجل مسمی برسد.

2 – نسبت به پیشگامان خود در ایمان ، تواضع و احترام دارند.

یعنی نسبت به مهاجر و انصار احترام قائل هستند.

البته تمام احترامات منحصر در این ملاک نیست فقط ، بلکه ملاکات متعدد هستند که ارزشمند هستند اما علی ای حال یکی از ملاکات همین پیشکسوت ها هستند.

اما متاسفانه نادانی ماست که اینگونه عمل نمیکنیم.

مصداق تابعین :

در اینکه این تابعین ، کدام تابعین هستند ، اختلاف نظر است.

بعضی تصور کرده اند مقصود فقط تابعین صدر اسلام است.

اما بعضی دیگر ، معتقدند آیه در مقام ارائه مناط و ملاک است که بالمناط این تابعین شامل همه مومنینی که این خصوصیات را داشته باشند ، خواهند شد و استاد محترم نیز همین نظریه را پذیرفتند.